Ο Κωνσταντίνος Παπαλουκάς, Managing Director, EastMed Energy Hub & Συντονιστής της Εθνικής Επιτροπής για το Υδρογόνο, αναλύει πώς η παγκόσμια οικονομία υδρογόνου μπορεί να είναι μια μεγάλη ευκαιρία για τη χώρα μας, χωρίς τα γεωπολιτικά βαρίδια των υδρογονανθράκων.

Η καλη γεωγραφική θέση, ως πύλη της Ευρώπης προς Νότο και Ανατολή, και το καλό ηλιακό και αιολικό δυναμικό υπάρχουν στη χώρα μας. Χρειάζεται και έξυπνους ανθρώπους, σύμφωνα με τον κ. Παπαλουκά, να συνδέσουν τις τελείες γρήγορα και να ξεκινήσουν ανάποδα, κοιτώντας το εμπορικό κομμάτι, τη βιωσιμότητα και όχι μόνο την επιδότηση. «Να ανακοινώνουμε έργα με OFFTAKE Agreements και όχι πόσα χρήματα θα πάρουμε από την Ευρωπαϊκή Ένωση», σημειώνει ο Συντονιστής της Εθνικής Επιτροπής για το Υδρογόνο. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή…

Μας περιγράφετε τη Στρατηγική για το Υδρογόνο και τις σχετικές εξελίξεις;

Η Επιτροπή για «Ανάπτυξη εθνικής στρατηγικής για το υδρογόνο και άλλων αερίων από Ανανεώσιμες Πηγές» (της οποίας ανέλαβα το Συντονισμό) παρέδωσε έναν Οδικό Χάρτη με στόχους, ρυθμιστικό πλαίσιο, 31 Μέτρα Πολιτικής, για υλοποίηση μέχρι το 2050 σε τρεις διακριτές φάσεις:

1. Η φάση έναρξης της αγοράς (2022-2027): Οι αβεβαιότητες, το υψηλό κόστος και η έλλειψη υποδομών αποθαρρύνουν τις ιδιωτικές επενδύσεις. Ο κύριος στόχος της κρατικής ενίσχυσης είναι η υλοποίηση των πρώτων ολοκληρωμένων πιλοτικών έργων και εφαρμογών (hydrogen valleys). Απώτερος σκοπός της όποιας κρατικής ενίσχυσης είναι η μείωση των αβεβαιοτήτων, η μείωση του κόστους και η ωρίμανση των συνθηκών σχετικά με το operational part.

2. Η φάση δημιουργίας της αγοράς (2027-2035): Μόλις έχουν ξεπεραστεί τα θεμελιώδη εμπόδια. Το υψηλό κόστος, όμως, παραμένει και συνεχίζει να εμποδίζει τις ιδιωτικές επενδύσεις. Παρόλα αυτά υπάρχει μια σχετική προβλεψιμότητα στις μελλοντικές αγορές, έτσι ιδιωτικά επενδυτικά κεφάλαια προσελκύονται υπό μορφή equity ή debt, με κάποιες εξαιρέσεις. Ο στόχος της κρατικής ενίσχυσης είναι να ωθήσει στη δημιουργία οικονομιών κλίμακας για να πέσει κι άλλο το κόστος.

3. Η φάση ανάπτυξης και ωρίμανσης της αγοράς (2035-2050): Η αγορά αναπτύσσεται κυρίως από ιδιωτική πρωτοβουλία, με σταδιακό phasing out της κρατικής στήριξης. Εδώ είναι το σημείο όπου το κόστος είναι χαμηλό, υπάρχει commercial maturity και οι υποδομές στηρίζουν το διασονυριακό εμπόριο με ασφάλεια εφοδιασμού.

Ποια είναι η Ελληνική Στρατηγική και οι εγχώριες προτάσεις;

Η Ελληνική Δημοκρατία είχε συνυπογράψει το Manifesto των έργων ΣΕΚΕΕ (IPCEI) τον Δεκέμβριο 2020. Η Γ.Γ. Ενέργειας και Ορυκτών Πόρων προχώρησε σε συνεργασία με τη Γ.Γ. Βιομηχανίας για την άμεση προετοιμασία Πρόσκλησης ενδιαφέροντος για έργα υδρογόνου. Στόχος ήταν η πρώτη καταγραφή ενδιαφέροντος και η προετοιμασία μιας υπερθετικής ελληνικής πρότασης και η στρατηγική τοποθέτηση των πιο ώριμων έργων στα διαδοχικά κύματα IPCEI Υδρογόνου. Υποβλήθηκαν 21 προτάσεις αρκετές από τις οποίες αξιόλογες, που αφορούσαν διαφορετικούς τομείς της αλυσίδας αξίας του υδρογόνου.
Μελετώντας βέλτιστες πρακτικές άλλων χωρών, αποφασίσαμε πως ήταν απαραίτητη και η εμπλοκή άλλων κλάδων της εθνικής οικονομίας μέσω της συνέργειας μεταξύ αρμόδιων υπουργείων (Υπουργείου Μεταφορών, Ναυτιλίας, αλλά και των γραμματειών Έρευνας και Καινοτομίας και αργότερα Αγροτικής Πολιτικής). Παράλληλα, συμμετείχαμε στις Διασκέψεις Υψηλού Επιπέδου, αλλά και στα όργανα του IPCEI (Task force και Steering Committee) ώστε να συνδιαμορφώνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο το πλαίσιο που θα ευνοούσε την ελληνική στρατηγική. Μετά από διαβουλεύσεις με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, προκρίθηκαν τα πιο ώριμα έργα, σπάζοντάς τα στα κύματα Τεχνολογίας, Βιομηχανίας, Υποδομών, ενώ αργότερα θα τοποθετούσαμε και κάποια έργα Mobility wave.

Σε ποια φάση εξέλιξης βρίσκονται οι προτάσεις που προκρίθηκαν;

Μετά από κόπους ετών, όπου ωθήσαμε τόσα ελληνικά έργα στο τρένο των μεγάλων ευρωπαϊκών, μαθαίνω μετά λύπης μου πως κάποια υπερφιλόδοξα έργα με ιδιαίτερη σημασία δεν προχωρούν όπως θα έπρεπε (ενώ αναλώθηκαν σε δελτία τύπου και υπερφίαλες δηλώσεις)!
Το υδρογόνο καλό θα ήταν να μην ακολουθήσει την πορεία πολιτικοποίησης των έργων φυσικού αερίου, όπου «φάγαμε» 12 χρόνια να μιλάμε για ένα έργο αγωγού το οποίο θάψαμε και αναστήσαμε 2-3 φορές και, στο τέλος, έπρεπε να γίνει ένας πόλεμος για να καταφέρουμε να πείσουμε ότι το έργο είναι χρήσιμο για την Ευρώπη.
Υπάρχουν και θετικά! Είδαμε έργα τα οποία ξεκίνησαν πιο ταπεινά και διένυσαν το έξτρα μίλι να μπαίνουν σε τροχιά υλοποίησης παρόλα τα προβλήματα που συνάντησαν. Βλέπω τα έργα του ΔΕΣΦΑ που μπήκαν στα PCI, τα έργα στον Αθερινόλακκο της Κρήτης (H2Crete) κι άλλα μικρά και μεσαία να προχωρούν μέσω του Innovation Fund και των Hydrogen Valleys και, γενικά, να εκμεταλλεύονται κάθε διαθέσιμο εργαλείο όπως τα έργα της Motor Oil και της Titan.

Ποιες μπορεί να είναι οι προοπτικές, οι δυνατότητες και οι ευκαιρίες για την Ελλάδα;

Θα πρέπει να κατανοήσουμε την ολιστική αντιμετώπιση που χρειάζεται η παγκόσμια αλυσίδα αξίας του υδρογόνου και να κοιτάξουμε τους παράγοντες που επηρεάζουν την αγορά, όπως τη μέθοδο παραγωγής, τα χρώματα υδρογόνου και το cost structure του υδρογόνου, όπως και τη γεωγραφική μας θέση. Τα λιμάνια μας και τη σημασία που δίνεται στο Corridor E στο Hydrogen Backbone Initiative, αλλά και τα ειδικά χαρακτηριστικά της οικονομίας μας.
Υπάρχει μια λεπτή γραμμή μεταξύ των technology makers και των technology takers που θα καθορίσει αν μια χώρα θα γίνει hydrogen leader ή hydrogen follower. Φυσικά υπάρχουν και δευτερεύοντες ρόλοι σε μια παγκόσμια αλυσίδα αξίας όπως valleys, hubs, transit countries ή απλά upstreamers. Βλέπουμε και πιο μικρές χώρες οι οποίες έχουν κάνει σημαντικά βήματα, όπως η Πορτογαλία μια χώρα ίδια πληθυσμιακά με την Ελλάδα, η οποία κατάφερε με σκληρή δουλειά και σε σύντομο χρονικό διάστημα να μπει στον παγκόσμιο χάρτη υδρογόνου με σοβαρά έργα και εμπορικές συμφωνίες. Παρομοίως η Χιλή και η Ολλανδία.

Τέλος, ποιος πρέπει να είναι ο στόχος μας για το 2035 και για το 2050;

Ξεκινήσαμε πολύ καλά, γνωρίζοντας ότι ακόμη και σήμερα ο Μίτος της Αριάδνης δεν είναι αρκετός όταν μπλέκεις με τον ελληνικό λαβύρινθο του δημοσίου. Έχουμε ένα καλό υπόβαθρο, στρατηγική η οποία πρέπει εμπλουτίζεται και να ενσωματώνει νέες πραγματικότητες. Αυτό που χρειάζεται είναι ο μηχανισμός επιτήρησης εφαρμογής των πολιτικών στρατηγικής και όχι απλά δύο νούμερα.

Βάλαμε αρκετά ελληνικά bankable πρότζεκτ σε τροχιά υλοποίησης με μεγάλες πιθανότητας επιτυχίας. Ασκήσαμε μια εξωστρεφή πολιτική για διασύνδεσή τους με άλλα πρότζεκτ, ώστε να χρησιμοποιήσουμε scales και να είναι ανταγωνιστικά για την περιοχή και για την Ευρώπη. Σε μια πρωτοβουλία της τεχνικής επιτροπής CleanTech του ΣΕΒ, στην οποία συμμετέχω, δίνουμε βάση στο clustering της βιομηχανίας.

Αυτό που διαπιστώνω ταξιδεύοντας από Κ. Ευρώπη προς ΝΑ Ευρώπη και σε Α. Μεσόγειο, είναι ότι όντως είμαστε μέσα στους first movers. Δεν χρειάζεται να αφήνουμε άλλες «ξένες» χώρες να κάνουν κουμάντο στη γειτονιά μας. Ας επωφεληθούμε από τα πλεονεκτήματα αυτά και ας μαθαίνουμε από χώρες που προπορεύονται.
Επισημαίνω και το ρόλο της ελληνικής ναυτιλίας. Κάποιος θα πρέπει να μεταφέρει όλες αυτές τις ποσότητες υγροποιημένου υδρογόνου, αμμωνίας και μεθανόλης από τους φθηνούς upstreamers στα σημαντικά κέντρα ζήτησης του κόσμου!