Η μηχανική της εμπιστοσύνης

Στην εποχή της βιομηχανίας 4.0, η αξία δεν κρίνεται από τα features αλλά από την εμπιστοσύνη που εμπνέουν. Τεχνητή νοημοσύνη και ψηφιακά δίδυμα αποδίδουν όταν τα δεδομένα είναι καθαρά, τα μοντέλα επεξηγήσιμα και οι αποφάσεις ασφαλείς. Τότε η αξιοπιστία γίνεται στρατηγικό όπλο.

Η Βιομηχανία 4.0 δεν είναι έργο ψηφιοποίησης, αλλά το λειτουργικό σύστημα του εργοστασίου. Αν δεν κουμπώνει με OEE, MTTR, scrap % και €/MWh ανά τεμάχιο, τότε λειτουργεί ως βιτρίνα. Τα κυκλώματα δεδομένων από PLC/SCADA προς MES/ERP, οι ροές μέσω OPC-UA/MQTT και οι αλγόριθμοι που κλείνουν το feedback loop σε πραγματικό χρόνο είναι αυτά που πληρώνουν τον λογαριασμό: λιγότερα downtime, μικρότερο ενεργειακό ίχνος, σταθερή ποιότητα. Η ερώτηση μετατοπίζεται από το «αν» στο «πόσο»: φτιάχνουμε τα δεδομένα, ορίζουμε διακυβέρνηση και βάζουμε πρώτες τις γραμμές με απόδοση.

Όμως, όσο τα συστήματα αυτά αναλαμβάνουν πιο κρίσιμες λειτουργίες, τόσο αυξάνεται και η ανάγκη να εμπιστευόμαστε τις αποφάσεις τους. Η αξιοπιστία, η διαφάνεια και η ασφάλεια των ψηφιακών υποδομών αναδεικνύονται σε καθοριστικούς παράγοντες για την ανταγωνιστικότητα και τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων.

Το ζήτημα της «ψηφιακής εμπιστοσύνης» γίνεται, έτσι, κεντρικό: πώς διασφαλίζεται ότι η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργεί με ηθικό, ασφαλή και επεξηγήσιμο τρόπο; Πώς μπορούμε να είμαστε βέβαιοι ότι τα δεδομένα που τροφοδοτούν τα συστήματα είναι ακριβή, αξιόπιστα και προστατευμένα; Και πώς οι επιχειρήσεις μπορούν να μετρήσουν έμπρακτα την αξία αυτών των τεχνολογιών χωρίς να θέσουν σε κίνδυνο τη λειτουργική τους ακεραιότητα;

Η πρόκληση της αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης
Όπως υπογραμμίζει η Ράνια Αικατερινάρη, Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής και Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του ΣΕΒ, η τεχνητή νοημοσύνη (AI) αποτελεί σήμερα μία από τις πιο σημαντικές καινοτομίες που μεταμορφώνουν τη βιομηχανική παραγωγή. Με την ικανότητα να αυτοματοποιεί διαδικασίες, να προβλέπει βλάβες, να μειώνει την κατανάλωση ενέργειας και να βελτιστοποιεί τη λειτουργία των γραμμών παραγωγής, η AI προσφέρει ήδη μετρήσιμα οφέλη: έως 21% καλύτερες αποφάσεις, 15% αύξηση παραγωγικότητας και 30% λιγότερα ελαττωματικά προϊόντα. Δεν είναι, λοιπόν, υπερβολή να πούμε ότι εξελίσσεται σε βασικό μοχλό ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, καθορίζοντας ποιοι οργανισμοί θα πρωτοστατήσουν στη νέα βιομηχανική εποχή.

Ωστόσο, επισημαίνει ότι μαζί με τις ευκαιρίες αυξάνονται και οι προκλήσεις. Η αξιοπιστία της τεχνητής νοημοσύνης και η εμπιστοσύνη στα αποτελέσματά της αποτελούν κρίσιμα ζητήματα για κάθε σύγχρονο εργοστάσιο. Τα συστήματα AI βασίζονται σε τεράστιους όγκους δεδομένων που συλλέγονται από αισθητήρες, μηχανές και δίκτυα παραγωγής. Οποιαδήποτε παραβίαση ή αλλοίωση αυτών των δεδομένων μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες: λάθη στη συναρμολόγηση, προβλήματα στην ποιότητα προϊόντων, ζημιές στον εξοπλισμό ή καθυστερήσεις που πλήττουν την αξιοπιστία και τη φήμη της επιχείρησης.

Η κα Αικατερινάρη σημειώνει επίσης ότι η χρήση AI εντείνει τις απαιτήσεις για κυβερνοασφάλεια. Καθώς τα συστήματα μαθαίνουν και προσαρμόζονται αυτόνομα, κάθε αλλοίωση δεδομένων μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένες ενέργειες – από λανθασμένες εντολές ρομποτικών βραχιόνων έως διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα. Η διασφάλιση της ακεραιότητας των δεδομένων και η διαφάνεια των αλγορίθμων αποτελούν, επομένως, απαραίτητες προϋποθέσεις για την αξιοπιστία των συστημάτων και την προστασία των επιχειρήσεων.

Σε αυτό το πλαίσιο, όπως τονίζει η ίδια, «η κυβερνοασφάλεια δεν είναι απλώς ένα τεχνικό ζήτημα, αλλά θεμέλιο της στρατηγικής κάθε οργανισμού που θέλει να αξιοποιήσει την τεχνητή νοημοσύνη με ασφάλεια». Οι κυβερνοεπιθέσεις έχουν αυξηθεί κατά περισσότερο από 60% στην Ευρώπη την τελευταία τριετία, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη για ολιστική προσέγγιση. «Η ασφαλής ταυτοποίηση συσκευών, η συνεχής παρακολούθηση ευπαθειών, ο έλεγχος προσβάσεων, η ανάλυση σεναρίων και η ποσοτικοποίηση κινδύνων συνθέτουν ένα σύγχρονο πλαίσιο προστασίας», τονίζει η κα Αικατερινάρη.

Προς αυτή την κατεύθυνση, ο ΣΕΒ έχει αναλάβει πρωτοβουλίες ενημέρωσης και καθοδήγησης των επιχειρήσεων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τον πρόσφατο Οδηγό Συμμόρφωσης με την Οδηγία NIS2 και τον Ν.160/2024. Ο οδηγός περιγράφει δέκα βασικά βήματα για την αντιμετώπιση των ψηφιακών απειλών και τη θωράκιση της βιομηχανικής λειτουργίας, υπογραμμίζοντας ότι η συμμόρφωση με τα διεθνή πρότυπα δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως διοικητικό βάρος, αλλά ως επένδυση σε αξιοπιστία και ανθεκτικότητα. Η ίδια λογική διέπει και τη συζήτηση για την «trustworthy AI» – την αξιόπιστη τεχνητή νοημοσύνη που λειτουργεί με επεξηγησιμότητα, δικαιοσύνη και σεβασμό στην ιδιωτικότητα. Η πρόκληση για τη βιομηχανία είναι να ενσωματώσει αυτές τις αρχές στα ίδια τα συστήματα λήψης αποφάσεων, μετατρέποντας την εμπιστοσύνη σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Τα ψηφιακά δίδυμα ως εργαλείο αξιοπιστίας και βελτιστοποίησης
Στην καρδιά του ψηφιακού μετασχηματισμού της βιομηχανίας βρίσκεται μια τεχνολογία που λειτουργεί σαν «γέφυρα» ανάμεσα στο φυσικό και το ψηφιακό περιβάλλον: τα ψηφιακά δίδυμα (digital twins). Όπως εξηγεί ο Αργύρης Τσιγκαλής, Sales Solution Professional στη Siemens A.E., τα digital twins επιτρέπουν τη δημιουργία ενός δυναμικού ψηφιακού αντιγράφου μιας γραμμής παραγωγής, μιας μηχανής ή ακόμα και μιας ολόκληρης μονάδας.

Μέσα από αυτό το ψηφιακό είδωλο, οι μηχανικοί μπορούν να παρακολουθούν, να αναλύουν και να προβλέπουν τη συμπεριφορά των φυσικών συστημάτων με ακρίβεια, πριν ακόμη πραγματοποιηθούν αλλαγές στο εργοστάσιο.

Σύμφωνα με τον κ. Τσιγκαλή, το μεγαλύτερο Return on Investment (ROI) για τη βιομηχανία στην Ελλάδα προέρχεται από την αξιοποίηση των digital twins στη βελτιστοποίηση των συστημάτων και διαδικασιών παραγωγής. «Τα ψηφιακά δίδυμα λειτουργούν σαν μια μορφή “χρονομηχανής”», σημειώνει χαρακτηριστικά. «Μπορούν να αναπαράγουν και να αναλύσουν το παρελθόν, να μας δείξουν τι ακριβώς συμβαίνει τώρα κάτω από την επιφάνεια, και να προβλέψουν πώς θα αποδώσει ένα σύστημα στο μέλλον, εκτελώντας σενάρια ‘‘τι θα γινόταν αν’’». Με αυτόν τον τρόπο, οι επιχειρήσεις μπορούν να εντοπίζουν τα αίτια που οδηγούν σε ελαττωματικά προϊόντα ή άλλες δυσλειτουργίες, να αυξάνουν την παραγωγή, να μειώνουν το κόστος και να βελτιώνουν συνολικά την ποιότητα.

Η χρήση των digital twins, όπως τονίζει, δεν απαιτεί πάντοτε περίπλοκες ή δαπανηρές υποδομές. Υπάρχουν ήδη λογισμικά προσομοίωσης που προσφέρουν έτοιμες βιβλιοθήκες και φιλικά περιβάλλοντα, επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να δημιουργήσουν τα πρώτα τους μοντέλα χωρίς ιδιαίτερη εξειδίκευση. Αυτά αποτελούν τα λεγόμενα “low hanging fruits” – απλές, προσιτές εφαρμογές που βοηθούν τις εταιρείες να εξοικειωθούν με την προσομοίωση και να αντιληφθούν έμπρακτα τα οφέλη της.

Ωστόσο, η μετάβαση από ένα πιλοτικό έργο σε μια πλήρη εφαρμογή σε επίπεδο εργοστασίου ή ομίλου δεν είναι πάντα εύκολη.

Η πρώτη μεγάλη δυσκολία, όπως εξηγεί ο Αργύρης Τσιγκαλής, είναι η αλλαγή νοοτροπίας. «Στα πιλοτικά έργα συνήθως εμπλέκεται περιορισμένος αριθμός ανθρώπων. Η εμπειρία που αποκτούν δεν μεταφέρεται εύκολα σε ευρύτερη κλίμακα. Για να πετύχει το scaling, πρέπει να αλλάξει η κουλτούρα και να καθιερωθεί η προσομοίωση ως βασικό εργαλείο λήψης αποφάσεων σε όλο τον οργανισμό».

Η δεύτερη δυσκολία αφορά το ίδιο το τεχνικό υπόβαθρο των digital twins. Πρόκειται για ψηφιακές αναπαραστάσεις φυσικών στοιχείων ή διαδικασιών, βασισμένες σε φυσικά μοντέλα και μαθηματικές προσομοιώσεις. Κάθε σενάριο χρήσης απαιτεί διαφορετική προσέγγιση και διαφορετική αρχιτεκτονική. Ένα μοντέλο που έχει αποδειχθεί επιτυχημένο σε μια πιλοτική εφαρμογή δεν μεταφράζεται αυτόματα σε επιτυχία όταν επεκτείνεται σε άλλα εργοστάσια ή τμήματα, καθώς χρειάζεται να προσαρμοστεί στις τοπικές ανάγκες, στα διαθέσιμα δεδομένα και στις ειδικές συνθήκες λειτουργίας.

Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η ελληνική βιομηχανία αντιμετωπίζει τρεις κύριες προκλήσεις στην ευρεία υιοθέτηση των ψηφιακών διδύμων: το κόστος επενδύσεων (CAPEX), το έλλειμμα δεξιοτήτων (skills gap) και, κυρίως, την κουλτούρα. «Αναμφίβολα, και τα τρία είναι σημαντικά bottlenecks», εξηγεί, «αλλά ο πιο καθοριστικός παράγοντας είναι η κουλτούρα.

Αν υπάρξει αλλαγή νοοτροπίας και υιοθέτηση μιας πιο ανοιχτής και καινοτόμου προσέγγισης, τότε είναι βέβαιο πως θα ακολουθήσουν και οι επενδύσεις και η ανάπτυξη των απαραίτητων δεξιοτήτων. Η κουλτούρα είναι ο καταλύτης που μπορεί να ενεργοποιήσει τους υπόλοιπους παράγοντες».

Σε τελική ανάλυση, η βελτιστοποίηση μέσω ψηφιακών μοντέλων επιτρέπει την ενεργή αναζήτηση της καλύτερης λύσης μέσα σε καθορισμένους περιορισμούς, υπερέχοντας έναντι των παραδοσιακών μεθόδων δοκιμής και σφάλματος.
Μέσα από αυτήν τη συστηματική εξερεύνηση των εναλλακτικών λύσεων -με χαμηλό κόστος, μεγάλη ταχύτητα και χωρίς ρίσκο- τα digital twins αναδεικνύονται σε κρίσιμο εργαλείο για την επόμενη φάση του ελληνικού βιομηχανικού μετασχηματισμού.

Η ώρα της αυτογνωσίας
Η επόμενη μέρα της βιομηχανίας δεν θα κριθεί από το πόσο ψηφιακή είναι, αλλά από το πόσο ώριμα ψηφιακή μπορεί να γίνει. Οι τεχνολογίες υπάρχουν. Αυτό που λείπει συχνά είναι η πειθαρχία στη χρήση τους και η εμπιστοσύνη που απαιτείται για να αναλάβουν ρόλο σε κρίσιμες αποφάσεις. Η βιομηχανία που θα προχωρήσει δεν είναι εκείνη με τα περισσότερα δεδομένα, αλλά εκείνη που γνωρίζει τι να τα κάνει – που έχει αποσαφηνίσει τη διακυβέρνησή τους, έχει χαρτογραφήσει τους κινδύνους τους και έχει χτίσει μηχανισμούς λογοδοσίας.

Η τεχνητή νοημοσύνη και τα ψηφιακά δίδυμα δεν είναι απλώς επιταχυντές παραγωγικότητας, αλλά εργαλεία εταιρικής αυτογνωσίας: αποκαλύπτουν πού υπάρχουν τα κενά, πού σπαταλιέται ενέργεια, πού υπονομεύεται η απόδοση. Η αξία τους μετριέται σε OEE και MWh, αλλά το πιο σημαντικό: μετριέται στην ικανότητα του οργανισμού να μαθαίνει από τον εαυτό του.

Στο τέλος, η βιομηχανική αριστεία θα είναι ζήτημα εμπιστοσύνης, όχι μόνο στα δεδομένα και στα συστήματα, αλλά στις ίδιες τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Γιατί εκεί όπου η τεχνολογία γίνεται διαφανής και η πληροφορία αξιόπιστη, η καινοτομία παύει να είναι στόχος και γίνεται τρόπος λειτουργίας.

Ευάγγελος Βάγιας, Technology & Digital Transformation Director, DEMO

DEMO: Η ευθυγράμμιση στρατηγικής και καινοτομίας
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της DEMO βασίζεται σε μια ξεκάθαρη στρατηγική, απόλυτα συνδεδεμένη με το όραμά μας να τοποθετήσουμε την εταιρεία –και τη χώρα– ως ένα πανευρωπαϊκό hub στον κλάδο παραγωγής φαρμάκου. Η ψηφιοποίηση προχωρά παράλληλα με το επενδυτικό μας πλάνο ύψους €356 εκατομμυρίων, που θα μας επιτρέψει να δραστηριοποιηθούμε στην παραγωγή πρώτων υλών και βιοτεχνολογικών προϊόντων, ενισχύοντας την αυτάρκεια της Ελλάδας και της Ε.Ε.

Η βασική πρόκληση που αντιμετωπίζουμε είναι η ισορροπία ανάμεσα στη μεταμόρφωση και τη συνεχή ανάπτυξη: το λεγόμενο “Transform & Perform”. Καθώς επεκτεινόμαστε σε νέες δραστηριότητες, εγκαταστάσεις και προϊόντα, χρειάζεται να εξασφαλίζουμε ότι συστήματα, διαδικασίες και άνθρωποι εξελίσσονται ταυτόχρονα, στον ίδιο ρυθμό. Η τεχνολογική μετάβαση δεν είναι μόνο ζήτημα εργαλείων, αλλά κυρίως ανθρώπων και κουλτούρας. Οι προκλήσεις που συναντάμε αφορούν τη διαθεσιμότητα ταλέντων, την εφοδιαστική αλυσίδα τεχνολογικού εξοπλισμού και φυσικά την κυβερνοασφάλεια.

Για να ανταποκριθούμε, σχεδιάσαμε μια υβριδική αρχιτεκτονική IT που συνδυάζει Cloud και On Premise υποδομές, δημιουργήσαμε το δικό μας Modern Workplace για μια ενοποιημένη ψηφιακή εμπειρία και ολοκληρώσαμε τις διαδικασίες παραγωγής μας μέσω νέου ERP. Η επιτυχία όμως εξαρτάται από τους ανθρώπους. Για κάθε rollout νέου συστήματος επιλέγουμε key users –τους “ambassadors” της αλλαγής– που λειτουργούν ως εσωτερικοί μέντορες και εκπαιδευτές. Έτσι, η τεχνολογία γίνεται καθημερινό εργαλείο και όχι εξωτερική επιβολή.

Στο επίπεδο της παραγωγής, επενδύουμε σε τεχνολογίες όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη, τα Big Data, η Επαυξημένη Πραγματικότητα και το Internet of Things. Δημιουργούμε την «ψηφιακή ραχοκοκαλιά» της DEMO, ενοποιώντας όλες τις λειτουργίες εφοδιαστικής αλυσίδας και παραγωγής σε ένα ενιαίο data estate. Πάνω σε αυτό χτίζουμε ένα έξυπνο, end-to-end σύστημα που θα καλύπτει από τον προγραμματισμό παραγωγής έως την απελευθέρωση της παρτίδας. Στόχος μας δεν είναι απλώς η αυτοματοποίηση, αλλά η δημιουργία ενός βιώσιμου, ευέλικτου και αξιόπιστου ψηφιακού οικοσυστήματος που εξελίσσεται μαζί με την εταιρεία.

Αντώνιος Κύρκος, Διευθυντής Στρατηγικής και Ψηφιακού Μετασχηματισμού, Όμιλος ΤΙΤΑΝ

TITAN Digital Accelerator: Ψηφιακή καινοτομία με επίκεντρο τη βιομηχανία
Ο Όμιλος ΤΙΤΑΝ έχει θέσει τον ψηφιακό μετασχηματισμό στο επίκεντρο της στρατηγικής του, επενδύοντας συστηματικά σε τεχνολογίες που μεταμορφώνουν τον τρόπο λειτουργίας της βιομηχανίας δομικών υλικών. Στο πλαίσιο αυτό, δημιουργήσαμε το TITAN Digital Accelerator, μια πρωτοβουλία που υλοποιείται σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης και το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη. Στόχος μας είναι να επιταχύνουμε την ανάπτυξη καινοτόμων ψηφιακών λύσεων που συνδέουν την ακαδημαϊκή γνώση με τη βιομηχανική πράξη, ενισχύοντας τη θέση της Ελλάδας ως κόμβου ψηφιακής καινοτομίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται στη συνολική μας στρατηγική για τη δημιουργία ενός ευέλικτου, ανθεκτικού και βιώσιμου επιχειρηματικού μοντέλου. Μέσα από τον TITAN Digital Accelerator, επενδύουμε σε τεχνολογίες αιχμής όπως το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), τα Ψηφιακά Δίδυμα, τη Ρομποτική, την Κυβερνοασφάλεια και την Τεχνητή Νοημοσύνη. Οι τεχνολογίες αυτές αξιοποιούνται τόσο στην παραγωγική διαδικασία όσο και στην εφοδιαστική αλυσίδα, δημιουργώντας σημαντικά οφέλη σε επίπεδο αποδοτικότητας, βιωσιμότητας και ασφάλειας.

Ήδη, στον ΤΙΤΑΝ αξιοποιούμε λύσεις Τεχνητής Νοημοσύνης για την παρακολούθηση της ενεργειακής κατανάλωσης, την πρόβλεψη αναγκών και τη βελτιστοποίηση της χρήσης ανανεώσιμων πηγών. Με την υποστήριξη έξυπνων αισθητήρων, μπορούμε να ελέγχουμε και να προσαρμόζουμε σε πραγματικό χρόνο τη λειτουργία των μονάδων μας, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος. Παράλληλα, η χρήση ρομποτικών εφαρμογών και drones προσφέρει νέες δυνατότητες στην επιθεώρηση και συντήρηση εξοπλισμού, αυξάνοντας την ασφάλεια των εργαζομένων και μειώνοντας το κόστος λειτουργίας.

Η Παραγωγική Τεχνητή Νοημοσύνη (GenAI) ανοίγει, επίσης, νέους ορίζοντες στην κατανόηση των αναγκών των πελατών μας και στη διαμόρφωση εξατομικευμένων λύσεων, μετασχηματίζοντας τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την εμπειρία του πελάτη.

Από την πώληση προϊόντων, περνάμε στη διάθεση ολοκληρωμένων υπηρεσιών προστιθέμενης αξίας.

Ο Ψηφιακός Επιταχυντής του ΤΙΤΑΝ, με τη δομημένη του προσέγγιση στη διαχείριση καινοτομίας, λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ έρευνας και βιομηχανίας, αλλά και ως εργαλείο για την πιλοτική ανάπτυξη λύσεων που δοκιμάζονται σε πραγματικές συνθήκες παραγωγής.

Οι τεχνολογίες που αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητά τους επεκτείνονται σταδιακά σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων του Ομίλου, προσδίδοντας μετρήσιμα επιχειρηματικά οφέλη και ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα.

Με αυτόν τον τρόπο, η καινοτομία παύει να είναι πειραματισμός – γίνεται συστηματικός μοχλός ανάπτυξης και βιώσιμης προόδου για τον Όμιλο και για τον κλάδο συνολικά.