Ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων KΚωνσταντίνος Αραβώσης, παρουσιάζει τις νέες δυνατότητες για τις βιομηχανίες από τον οδικό χάρτη για την κυκλική οικονομία.
Τον Μάρτιο του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο της Πράσινης Συμφωνίας, ενέκρινε ένα νέο σχέδιο δράσης για την υιοθέτηση κανόνων, με στόχο την ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας για μια ανταγωνιστική Ευρώπη. Αυτή μάλιστα την περίοδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να αποφασίσει την υιοθέτηση δεσμευτικών πλέον στόχων για το 2030 για τη μείωση του αποτυπώματος, που δημιουργείται από τη χρήση και την κατανάλωση μη ανακυκλώσιμων υλικών, καλύπτοντας ολόκληρο τον κύκλο ζωής κάθε κατηγορίας προϊόντων, που διατίθεται στην ευρωπαϊκή αγορά.
Αλλά και στην Ελλάδα, το νέο οικονομικό μοντέλο εισέρχεται επισήμως στην πολιτική ατζέντα, με τον Οδικό Χάρτη για την Κυκλική Οικονομία, να τίθεται αυτές τις μέρες σε δημόσια διαβούλευση. Η ελληνική βιομηχανία και η μεταποίηση, αναμένεται να είναι από τους κύριους πρωταγωνιστές της συγκεκριμένης μεταρρύθμισης, καθώς η βιομηχανική συμβίωση αποτελεί βασικό άξονα και παράγοντα επιτυχίας του συγκεκριμένου σχεδιασμού. Ο Γενικός Γραμματέας Φυσικού Περιβάλλοντος και Υδάτων Kωνσταντίνος Αραβώσης, Καθηγητής στη Σχολή Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ (Τομέας Βιομηχανικής Διοίκησης και Επιχειρησιακής Έρευνας), υπήρξε πάντα υπέρμαχος της ανάγκης επανασχεδιασμού των προϊόντων και της άμεσης προσαρμογής της βιομηχανίας στα νέα δεδομένα για ένα βιώσιμο μέλλον. Αναλύει, λοιπόν, πώς ο νέος Οδικός Χάρτης ανοίγει νέες επιχειρηματικές δυνατότητες για την ελληνική βιομηχανία και όχι μόνον.
Ήσασταν εξαρχής υπέρμαχος της βιομηχανικής συμβίωσης, για την προώθηση της περιβαλλοντικής αειφορίας. Γιατί τη θεωρείτε τόσο σημαντική;
Η βιομηχανική συμβίωση, όπου η μία βιομηχανική μονάδα μπορεί να χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη τα απόβλητα ή τα υποπροϊόντα μίας άλλης, δημιουργεί τεράστιο δυναμικό ανάπτυξης για τις ίδιες τις επιχειρήσεις, αλλά και για τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων, επιτυγχάνοντας ορθότερη χρήση και επαναχρησιμοποίηση των υλικών, αξιοποίηση των αποβλήτων και αποδοτικότερη χρήση της ενέργειας. Για το λόγο αυτό άλλωστε, η βιομηχανική συμβίωση έχει συμπεριληφθεί στο Νέο Σχέδιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κυκλική οικονομία και φυσικά, στο δικό μας Οδικό Χάρτη για την κυκλική οικονομία. Τα θέματα, όμως, αυτά είναι εξαιρετικά σημαντικά και από άποψη κόστους, κατέχοντας σημαντικό ρόλο στην τόνωση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, αλλά και στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Σε ποιο βαθμό η βιομηχανία έχει ενστερνιστεί τη συγκεκριμένη ανάγκη και ποιες συγκεκριμένες προτεραιότητες έχετε θέσει για την ενθάρρυνση αυτής;
Αδιαμφισβήτητα η βιομηχανία κάνει πολλά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Βλέπουμε μάλιστα εταιρείες που ήδη κινούνται προς αυτήν την κατεύθυνση. Εμείς από την πλευρά μας, σκοπεύουμε να διευκολύνουμε περαιτέρω την προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης και να δώσουμε κίνητρα που θα ενθαρρύνουν καταρχάς τις συνέργειες μεταξύ των βιομηχανικών μονάδων σε ένα ευρύ φάσμα, όπως επίσης και τις περιβαλλοντικές υποδομές. Από εκεί και πέρα, άμεση προτεραιότητά μας είναι η ενίσχυση με ειδικά κίνητρα των ήδη εγκατεστημένων επιχειρήσεων σε Επιχειρηματικά Πάρκα/Βιομηχανικές Περιοχές.
Θεωρούμε ότι είναι πιο εύκολη η προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης σε ένα ήδη οργανωμένο σύστημα επιχειρήσεων, που μπορούν να δημιουργήσουν άμεσα μια λειτουργία μεταξύ τους, καθώς βρίσκονται στον ίδιο χώρο. Αλλά και στη συνέχεια μπορεί αντίστοιχα να δημιουργηθεί ένα δίκτυο βιομηχανικής συμβίωσης ανάμεσα στα ίδια τα Πάρκα. Τέλος, η απλούστευση των διαδικασιών και η θέσπιση κριτηρίων για τον αποχαρακτηρισμό των αποβλήτων, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο θα συμβάλλει επίσης σημαντικά σε αυτήν την κατεύθυνση.
Τι μέτρα σκοπεύετε να λάβετε για την ενίσχυση της αγοράς δευτερογενών πρώτων υλών το επόμενο χρονικό διάστημα και ποιο είναι το κλίμα που επικρατεί στη χρήση αυτών;
Το δυναμικό ανάπτυξης της αγοράς των δευτερογενών πρώτων υλών είναι τεράστιο. Για να αναπτυχθεί, θα πρέπει να απομακρυνθούν όλα τα υφιστάμενα εμπόδια στις εμπορικές δραστηριότητες, να βελτιωθούν οι πρακτικές διαχείρισης αποβλήτων και να υπάρχει εγγύηση υψηλής ποιότητας standards. Αναντίρρητα, η θέσπιση κανόνων και προτύπων ποιότητας θα αυξήσει την εμπιστοσύνη των επιχειρηματιών στην αγορά και θα στηρίξει το εμπόριο για τα υλικά αυτά. Ωστόσο, το κλίμα που επικρατεί δυσχεραίνει το έργο μας, καθότι επικρατεί ένα αίσθημα δυσπιστίας, που εν μέρει έχει λογικά ερείσματα. Η βιομηχανία, κι αυτό είναι ξεκάθαρο, θα μπορεί να κάνει χρήση των δευτερογενών υλικών και να βοηθήσει στην ασφαλή προμήθειά τους μόνον εφόσον έχει προχωρήσει η προτυποποίηση. Είναι αναγκαίο, λοιπόν να δημιουργηθούν νέα διεθνή πρότυπα για την κάλυψη κενών που υπάρχουν, ακολουθώντας τις γνωστές διαδικασίες των ΙSO. Ο ρόλος του υπουργείου είναι καθοριστικός. Δεν θα πετύχουμε τους παραπάνω στόχους με αστυνόμευση, αλλά με μεγαλύτερη εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα και ειδικότερα των εταιρειών πιστοποίησης στο αντικείμενο.
Τι ισχύει για τα υλικά εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ), που επίσης συνδέονται άμεσα με την ανάπτυξη της συγκεκριμένης αγοράς;
Σε συμφωνία με τις διεθνείς τάσεις και τις εθνικές δεσμεύσεις, η σχετική επιδίωξη είναι τα αδρανή υλικά που χρησιμοποιούνται για τα δημόσια έργα και τα δημόσια κτίρια, να προέρχονται σε ένα μικρό αρχικά ποσοστό (15%), από τα ανακτώμενα αδρανή υλικά των ΑΕΚΚ, που βαθμιαία θα αυξάνεται, όσο η οικονομία βελτιώνεται. Για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι απαραίτητη η θέσπιση των τεχνικών προδιαγραφών των αδρανών υλικών, τα οποία εξέρχονται των μονάδων επεξεργασίας ΑΕΚΚ, σε εθνικό επίπεδο, ώστε τα απόβλητα ΑΕΚΚ να αποτελούν προϊόντα ειδικών προδιαγραφών.
Πώς και πότε θα αποκτήσουν αυτά τα υλικά τις ειδικές προδιαγραφές;
Τα πρώτα βήματα τα έχουμε ήδη κάνει μέσα από το Εθνικό Σχέδιο για τις Πράσινες Δημόσιες Συμβάσεις, όπου έχουμε ήδη προβλέψει έστω και σε πρώτη φάση σε μη δεσμευτική εφαρμογή την τήρηση περιβαλλοντικών κριτηρίων κατά τον σχεδιασμό οδοποιίας, την κατασκευή και την συντήρηση. Συγκεκριμένα, έχει προβλεφθεί:
• Η εκπόνηση τεχνικών προδιαγραφών για τη χρήση ανακτώμενων αδρανών από μονάδες ΑΕΚΚ στα δημόσια έργα.
• Η σύσταση ομάδας εργασίας.
• Η ανάλυση βέλτιστων πρακτικών και υφιστάμενης κατάστασης.
Από εκεί και πέρα για τομέα της οδοποιίας έχουν προβλεφθεί τα εξής περιβαλλοντικά κριτήρια:
• Ο σχεδιασμός και καθορισμός των προδιαγραφών.
• Η διαχείριση εργοταξίου για τη μεγιστοποίηση της επιτόπιας επαναχρησιμοποίησης των υλικών και του εδάφους εκσκαφής (συμπεριλαμβανομένου του επιφανειακού εδάφους).
• Η μεγιστοποίηση της επαναχρησιμοποίησης / ανακύκλωσης των αποβλήτων κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΚΚ), καθώς και των αποβλήτων από άλλες βιομηχανικές διαδικασίες.
• Η χρήση των δομικών υλικών με υψηλό ανακυκλωμένο ή επαναχρησιμοποιήσιμο περιεχόμενο, συμπεριλαμβανομένων των υποπροϊόντων.
Μολονότι, εμείς σαν ΥΠΕΝ προτείναμε την υποχρεωτική εφαρμογή, εντούτοις δεν επικράτησε τελικά η άποψή μας. Αλλά και συνολικότερα είμαστε πάντα υπέρ της υποχρεωτικής εφαρμογής μέτρων, που θα επιταχύνουν την ανάπτυξη της κυκλικής οικονομίας.
Σχετικά με την ευρύτερη χρήση δευτερογενών εναλλακτικών καυσίμων στη βιομηχανία, πότε θα είναι έτοιμο το σχετικό νομικό πλαίσιο και σε τι θα αναφέρεται;
Η χρήση δευτερογενών απορριματογενών καυσίμων σε ενεργοβόρες βιομηχανίες περιλαμβάνεται, επίσης, στις δράσεις του Οδικού Χάρτη, καθώς χωρίς αυτήν δεν έχουμε ολοκληρωμένη διαχείριση στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας. Οι σχετικές δράσεις αφορούν στον εντοπισμό τυχόν διοικητικών πρακτικών που εμποδίζουν την ενεργειακή αξιοποίηση των δευτερογενών καυσίμων στη βιομηχανία και την αντιμετώπισή τους μέσα από κανονιστικές παρεμβάσεις, δράσεις ενημέρωσης κ.ά.
Ποια είναι τα συνολικά συμπεράσματα από την πρόσκληση, ύψους 40 εκατ. ευρώ, στο ΕΠΑνΕΚ εντός του 2020; Αξιοποιήθηκε το σχετικό πρόγραμμα από τις βιομηχανίες εποικοδομητικά;
Η δράση «Περιβαλλοντικές Υποδομές: Ενίσχυση Εγκαταστάσεων Διαχείρισης Αποβλήτων», ολοκληρώθηκε με επιτυχία. Συνολικά, υπεβλήθησαν 69 αιτήσεις χρηματοδότησης συνολικού επιχορηγούμενου προϋπολογισμού 88.523.545,70 ευρώ. Το συνολικό ποσό της αιτούμενης επιχορήγησης (δημόσια δαπάνη), ανέρχεται σε 40.265.989,03 ευρώ. Στις Περιφέρειες σε Μετάβαση (Δυτική Μακεδονία, Ιόνια Νησιά, Πελοπόννησος, Βόρειο Αιγαίο, Κρήτη) και στις Λιγότερο Αναπτυγμένες (Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, Κεντρική Μακεδονία, Ήπειρος, Θεσσαλία, Δυτική Ελλάδα), οι υποβληθείσες αιτήσεις υπερβαίνουν τον διαθέσιμο ανά κατηγορία περιφέρειας προϋπολογισμό.
Ποια θα είναι τα αμέσως επόμενα προγράμματα;
Τα επόμενα προγράμματα θα τρέξουν το φθινόπωρο από το νέο ΕΣΠΑ, που αφορούν δράσεις και προγράμματα, τα οποία θα βοηθήσουν την προώθηση της κυκλικής οικονομίας, ενώ άμεση προτεραιότητα θα δοθεί στην υποστήριξη της βιομηχανίας στον τομέα των πλαστικών προϊόντων, αφού όπως είναι γνωστό στις 1 Ιουλίου 2021 αποσύρονται 9 ακόμα πλαστικά είδη (Πλαστικά μαχαίρια, πιρούνια, κουτάλια, Πλαστικοί αναδευτήρες, Πλαστικά πιάτα, Δοχεία για τρόφιμα από φελιζόλ, πλαστικοί ράβδοι που χρησιμοποιούνται για τη στήριξη μπαλονιών και κυπελάκια από φελιζόλ).
Ποιες είναι οι επόμενες κατηγορίες πλαστικών που θα καταργηθούν και με ποιο τρόπο;
Για άλλες κατηγορίες πλαστικών προϊόντων, όπως τα κυπελάκια για ποτά ή τους περιέκτες τροφίμων θα αρχίσει σταδιακά η μείωσή τους προκειμένου να επιτευχθούν συγκεκριμένοι στόχοι. Η μείωση θα επιτευχθεί με διάφορους τρόπους, όπως για παράδειγμα με την υιοθέτηση της εισφοράς προστασίας περιβάλλοντος, την υποχρέωση διάθεσης στο σημείο πώλησης των επαναχρησιμοποιήσιμων εναλλακτικών προϊόντων, τη χρήση εναλλακτικών προϊόντων από υπηρεσίες catering, τη διάθεση πόσιμου νερού από κοινόχρηστες βρύσες σε δημόσιες αθλητικές εγκαταστάσεις, τις παιδικές χαρές, την αύξηση του ανακυκλωμένου πλαστικού στις φιάλες pet κ.λπ. Για άλλα πλαστικά προϊόντα θα επεκταθεί το πρόγραμμα διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού προκειμένου να καλύψει και άλλες κατηγορίες πλαστικών αποβλήτων και θα υιοθετηθεί επίσης η χωριστή συλλογή για ορισμένες κατηγορίες αποβλήτων πλαστικών. Επίσης, αναμένεται σύντομα η έκδοση πολλών εκτελεστικών αποφάσεων από την Ευρωπαϊκή. Επιτροπή προκειμένου να ρυθμισθεί πλήθος θεμάτων όπως οι προδιαγραφές για ορισμένα πλαστικά προϊόντα και άλλα.
Ποιες είναι οι αντίστοιχες πρωτοβουλίες για τα λεγόμενα μικροπλαστικά; Εκτιμάτε ότι και στην Ελλάδα μπορούν να εφαρμοστούν λύσεις χημικής ανακύκλωσης για την ανάπτυξη βιοπλαστικών;
Η ορθή εφαρμογή του Νόμου για τα πλαστικά και στη συνέχεια η διεύρυνση προγραμμάτων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών θα συμβάλλει στη μείωση της παράκτιας ρύπανσης, όπως επίσης και οι αλλαγές στο σχεδιασμό και στην παραγωγή προϊόντων, αλλά και η αύξηση της ποσότητας ανακύκλωσης πλαστικών. Αναμένουμε επίσης, αρκετά από την επιστημονική έρευνα και από την Ευρωπαϊκή Ένωση προκειμένου να αναπτυχθούν καινοτόμες λύσεις, που θα συμβάλλουν στην πρόληψη της διάδοσης των μικροπλαστικών, όπως για παράδειγμα στη δέσμευσή τους κατά της επεξεργασία λυμάτων ή κατά του πλυσίματος των ρούχων. Όσον αφορά στη χημική ανακύκλωση είναι ένα σημαντικό μέσο για την αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης, καθώς συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συγκρινόμενη με τις σημερινές πρακτικές της διάθεσης των πλαστικών αποβλήτων. Πιστεύω ότι η χημική βιομηχανία έχει ήδη τα μέσα και την τεχνολογία για να την αναπτύξει μετασχηματίζοντας τα πλαστικά απόβλητα σε πολύτιμο δευτερογενές υλικό, ενώ οι πρακτικές του είδους αυτού θα ενθαρρυνθούν και οικονομικά από πλευράς ΥΠΕΝ.
Το ΕΒΕΠ ζήτησε σήμερα από το ΥΠΕΝ την ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας στον σημαντικό τομέα της ανακύκλωσης πλοίων. Θα αντιμετωπίσετε άμεσα το θέμα;
Όπως γνωρίζετε στη χώρα μας δεν υπάρχει μέχρι σήμερα σχετική δραστηριότητα για την ανακύκλωση πλοίων. Ωστόσο, είναι ομολογουμένως ένα θέμα που εξετάζεται ειδικά για την περίπτωση που υπάρχει και τον επιχειρηματικό ενδιαφέρον. Στο πλαίσιο αυτό, υφίσταται και το θέμα της άδειας ανακύκλωσης πλοίων, το οποίο είναι ένα ζήτημα που εξετάζουμε και πιστεύω ότι σύντομα θα το επιλύσουμε.
Πρωτοστατείτε στο διαγωνισμό Greentech Challenge, που αποτελεί το μεγαλύτερο εθνικό πρόγραμμα πράσινης καινοτομίας για φοιτητές, ερευνητές, startups και καινοτόμα ΜμΕ και διοργανώνεται από τη Μονάδα Οικονομικής Περιβάλλοντος & Αειφόρου Ανάπτυξης της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών του ΕΜΠ. Βλέπετε θετική προοπτική στην περιβαλλοντική καινοτομία;
Ασφαλώς. Υπάρχουν ήδη πολλές επιχειρήσεις που συνδέονται με το ΕΜΠ αλλά και με άλλα πανεπιστημιακά ιδρύματα και καινοτομούν είτε μέσα από τη δική τους αυτόνομη έρευνα είτε μέσα από την ενσωμάτωση τους από ήδη υφιστάμενες επιχειρήσεις. Η παραπάνω είναι μια τάση που ήρθε και στην Ελλάδα, καθώς αρκετές επιχειρήσεις θεωρούν την εξαγορά μιας start up που έχει φτάσει βέβαια σε ένα σημείο, ως αποτελεσματικό τρόπο να ενσωματώσουν την καινοτομία που τους χρειάζεται σε πιο σύντομο χρόνο. Χαρακτηριστικά αναφέρω το παράδειγμα ομάδας φοιτητών μας του ΕΜΠ, που υλοποιούν το project αναγνώρισης φωνής για την Samsung. Aλλά και ως Γενική Γραμματεία Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ, αναγνωρίζοντας τη συνεισφορά των start up, υλοποιούμε σε συνεργασία με τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) το Greenathon AI4GoodChallenge, που είναι ένας διαγωνισμός αξιοποίησης καινοτόμων ιδεών και λύσεων στον τομέα της διαχείρισης δεδομένων και ανάπτυξης νέων τεχνολογιών για το Περιβάλλον. Τα μέχρι σήμερα αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.
