Σήμερα, αρχές Ιουλίου, κι ενώ επίκειται ο ήδη αναγγελθείς ανασχηματισμός, ο μεν Α. Γεωργιάδης, δηλώνει ευθαρσώς ότι «το κράτος έκανε ό,τι ήταν δυνατό με γιγαντιαίες μεταβιβάσεις προς επιχειρήσεις και εργαζομένους έχοντας πλέον φθάσει στα όρια των αντοχών του». Αισιοδοξεί ότι το πακέτο μέτρων για τον τουρισμό θα έχει κάποιο οριακό έστω θετικό αποτέλεσμα για τον χειμαζόμενο κλάδο και προχώρησε σε υπερδεσμεύσεις πόρων του επόμενου ΕΣΠΑ, προκειμένου να πείσει τους αντιδρώντες περιφερειάρχες, ότι τα περίπου 1,5 δισ. ευρώ που πήρε στις αρχές Ιουνίου το Υπουργείο Ανάπτυξης από τα μη συμβασιοποιημένα έργα των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων του ΕΣΠΑ 2014-2020 (ναι καλά διαβάσατε!) προκειμένου να στηρίξει τις δράσεις άμεσης αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας, δεν θα ανακόψουν την όποια αναπτυξιακή προοπτική.
Από τη δική του πλευρά, ο Ν. Παπαθανάσης, μετά το άνοιγμα των εμπορικών επιχειρήσεων, προσπαθεί να βρει πρακτικές λύσεις για να βοηθήσει την εστίαση, που παραπαίει, απασχολώντας περίπου 350 χιλιάδες εργαζομένους. Τέλος, ο Π. Καλλίρης στη Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας, προχωρεί ολοταχώς το σχέδιο δράσης για μια ανταγωνιστική, ψηφιοποιημένη και καινοτόμα βιομηχανική βάση, χωρίς όμως προς το παρόν να είναι γνωστό με ποιους πόρους, θα μπορέσει αυτή να υποστηριχθεί.
Γιατί τα γράφουμε αυτά αγαπητοί αναγνώστες; Όχι ασφαλώς για να αμφισβητήσουμε τη στρατηγική προτεραιότητα της βιομηχανίας, για την οποία έχει κατ΄ επανάληψη δεσμευτεί ο πρωθυπουργός, ούτε και την ανάγκη ειδικής της υποστήριξης. Αλλά για να περιγράψουμε εν συντομία, το έκτακτο και γεμάτο αβεβαιότητες περιβάλλον μέσα στο οποίο ξεκινά η θητεία του νέου προέδρου του ΣΕΒ, Δημήτρη Παπαλεξόπουλου.
Από πατέρα σε γιο: Οι θητείες των προκλήσεων
Ο γιος του Θόδωρου Παπαλεξόπουλου, παλαιότερου και πολυ επιτυχημένου προέδρου του ΣΕΒ τη δεκαετία του 1980, καλείται να ανταποκριθεί σε μια άλλη πρόκληση: Στη συντεταγμένη μετάβαση της οικονομίας στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση με παράλληλη αύξηση της συμμετοχής της βιομηχανίας στο ελληνικό ΑΕΠ από το σημερινό 9% περίπου στο 13% μέχρι το 2023! «Είναι το προσωπικό μου στοίχημα», φέρεται να δηλώνει σε πολύ στενούς του κύκλους, ο, πολύ φειδωλός στα λόγια, Δ. Παπαλεξόπουλος που ως διευθύνων σύμβουλος της τσιμεντοβιομηχανίας ΤΙΤΑΝ.
Ο δρόμος όμως για τον τεχνοκράτη πρόεδρο και μακρύς είναι και δύσκολος σε όλα τα επίπεδα, αφού καλείται να υποστηρίξει την αλλαγή παραγωγικού προτύπου, αναδεικνύοντας όλα τα διαθέσιμα μέσα και πόρους, να ισορροπήσει τις αμφίρροπες και συχνά αντιτιθέμενες τάσεις στους εσωτερικούς κύκλους της βιομηχανίας (ιδίως της περιφερειακής) και να βρει τη χρυσή τομή για τη βιομηχανία και μεταποίηση του αύριο, απαντώντας σε κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν το μέγεθος και τη βιωσιμότητα. Και βέβαια, last but not least να διασφαλίσει πόρους και άλλα μέσα για την εγχώρια παραγωγή στο σημερινό στάδιο της επανεκκίνησης.
Όταν οι λύσεις περνούν από Ευρώπη…
Φαίνεται όμως ότι ο ουσιαστικός (ίσως και μοναδικός) τρόπος ώστε να υλοποιηθούν οι παραπάνω στόχοι θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την Ευρώπη. Σε μία περίοδο που η ελληνική οικονομία έχει όλα τα μέτωπα ανοικτά, ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την αξιοποίηση των ευκαιριών της 4ης βιομηχανικής επανάστασης όπως αυτό που πρότεινε ο ΣΕΒ τον Δεκέμβριο του 2019 (τετραετές, ύψους 4 δισ. ευρώ, με χρηματοδότηση εξ ημισείας από δημόσιους πόρους και ιδιωτικά κεφάλαια) θα ήταν απίθανο να εξασφαλίσει πόρους. Στο πλαίσιο όμως μιας συνολικής ενίσχυσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με απόφαση της ΕΕ ή ακόμα και επιμέρους μέτρων, αντίστοιχες πρωτοβουλίες για τη συντεταγμένη μετάβαση της οικονομίας στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση, θα ήταν πιο εύκολα χρηματοδοτήσιμες. Και βέβαια για τις άμεσες ανάγκες, ο Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, όπως και πολλά άλλα στελέχη της βιομηχανίας βλέπουν ως σίγουρη λύση το ΕΣΠΑ (και αυτό που κλείνει, αλλά και το νέο που έρχεται) επισημαίνοντας τρόπους ώστε τα ευρωπαϊκά κονδύλια να γίνουν πιο αποτελεσματικά.
Σε αναζήτηση ενός νέου μοντέλου ανάπτυξης
Ο νέος πρόεδρος του ΣΕΒ Δημήτρης Παπαλεξόπουλος, είναι πλήρως ενημερωμένος και συμμετέχει ενεργά στις συζητήσεις και προβληματισμούς σχετικά με την εκπόνηση του νέου Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία. Ας σημειωθεί μάλιστα, ότι πέραν του προέδρου της Επιτροπής για την εκπόνηση του νέου Σχεδίου Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία, νομπελίστα οικονομολόγου Χριστόφορου Πισσαρίδη, ένα πρόσωπο με εξίσου κεντρικό ρόλο στην Επιτροπή είναι ο γενικός διευθυντής στο Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), Νίκος Βέττας. Σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα της Επιτροπής, το Σχέδιο πρέπει να παραδοθεί στην κυβέρνηση το φθινόπωρο. Με βάση την αρχική εκτίμηση (πριν την πανδημία) αναμενόταν αύξηση ΑΕΠ 2,5% εφέτος και 1%-1,5% μεσοπρόθεσμα τα επόμενα χρόνια προκειμένου να καθοριστεί μια εντελώς διαφορετική πορεία: να γίνουν επενδύσεις, να αξιοποιηθούν όλα τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας και να ενισχυθούν οι επιχειρήσεις με εξειδικευμένους ανθρώπους και κεφάλαια προκειμένου να επιτευχθούν υψηλότεροι ρυθμοί ανάπτυξης.
Νέα δημοσιονομικά δεδομένα
Όπως μάλιστα είχε πρόσφατα υποστηρίξει σε παρουσίαση της Επιτροπής για την Αναπτυξιακή Στρατηγική σε Κυβερνητικό Συμβούλιο στην αρχή του χρόνου ο επικεφαλής της, Χριστόφορος Πισσαρίδης, «πρώτη προτεραιότητα είναι να γίνουν μεταρρυθμίσεις που θα φέρουν την ελληνική οικονομία στο επίπεδο των πιο σύγχρονων και αναπτυγμένων μικρών οικονομιών της Ευρώπης, όπως Ολλανδία, Δανία, Ισραήλ. Και από αυτό το σημείο και μόνον θα βρισκόμαστε πράγματι σε καλή θέση να αντιμετωπίσουμε τις παγκόσμιες προκλήσεις της νέας τεχνολογίας, της ψηφιακής τεχνολογίας και της κλιματικής αλλαγής» Τώρα όμως που το οικονομικό περιβάλλον εσωτερικά και εξωτερικά έχει πλήρως ανατραπεί θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν το Σχέδιο και οι αρχικές παραδοχές του. Ειδικότερα, δεδομένου ότι οι νέοι στόχοι για το Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης θα πρέπει να συνδεθούν, να «κουμπώσουν» με τους στόχους του μεσοπρόθεσμου προγράμματος δημοσιονομικής σταθερότητας και ανάπτυξης της οικονομίας το οποίο καταρτίζει ο υπουργός των Οικονομικών και το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, αλλά κυρίως με τους πόρους που προβλέπονται από το ΕΣΠΑ είναι πολύ ενδιαφέρον τι μέλλει γενέσθαι;
ΣΕΒ, ΕΣΠΑ και ΜΜΕ
Ο ΣΕΒ, κατανοώντας πλήρως αυτήν την ειδική σημασία του ΕΣΠΑ, προχώρησε τις προάλλες στις γνωστές προτάσεις για μια νέα προσέγγιση του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 με λιγότερο κατακερματισμό και με πολιτικές που θα βοηθήσουν μικρότερες επιχειρήσεις να μεγαλώσουν, όπως αυτές που υιοθετήθηκαν στην Πορτογαλία. Προτείνει δε, το νέο ΕΣΠΑ να εστιάζει: Στον ψηφιακό και τεχνολογικό μετασχηματισμό, στις επενδύσεις στην κυκλική οικονομία και στην ενεργειακή εξοικονόμηση, στην προώθηση συμπράξεων και συγχωνεύσεων στην ενίσχυση διαπεριφερειακών συνεργασιών, στην ανάπτυξη σύγχρονων δεξιοτήτων (κυρίως ψηφιακών και τεχνικών) και στη χρηματοδότηση της ανάπτυξης αντί για κατανάλωση πόρων.
Σε ό,τι αφορά τα προγράμματα επιχειρηματικότητας στο νέο ΕΣΠΑ ο ΣΕΒ προτείνει τις παρακάτω κατηγορίες:
- Γενική επιχειρηματικότητα (20% των πόρων) με οριζόντιες ενισχύσεις στη βάση επιλέξιμων δαπανών, με έμφαση σε τεχνολογικό και μηχανολογικό εξοπλισμό και διευκόλυνση της ρευστότητας λόγω κορωνοϊού.
- Παραγωγική μεγέθυνση, ταχεία ανάπτυξη, κυκλική οικονομία (50% των πόρων) με έμφαση σε τεχνολογικό και μηχανολογικό εξοπλισμό και βασικό κριτήριο την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων ανάπτυξης.
- Ψηφιακός και τεχνολογικός μετασχηματισμός (20% των πόρων) με επιπλέον ενισχύσεις υψηλής τεχνολογικής ανάπτυξης και κριτήριο την επίτευξη στόχων προσαρμογής στην 4ης βιομηχανικής επανάστασης.
- Περιφερειακή εστίαση για την επιπλέον ενίσχυση βιομηχανικών περιοχών που έχουν πληγεί υπέρμετρα από την κρίση (10% των πόρων) και βασικό κριτήριο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στις περιοχές αυτές.
Τα ερωτήματα της επόμενης μέρας
Με αυτά τα δεδομένα τα βασικά ερωτήματα της επόμενης μέρας στην ατζέντα του νέου προέδρου του ΣΕΒ διαμορφώνονται ως εξής:
Το πρώτο ερώτημα έχει να κάνει με το αν θα υπάρξουν πέραν των μέτρων που ήδη τρέχουν, νέες δυνατότητες και ενισχύσεις για επενδύσεις στη βιομηχανία; Και πότε; Σε καθαρά οικονομικό επίπεδο αυτό θα εξαρτηθεί προφανώς από τις διαφαινόμενες αποφάσεις της ΕΕ για την στήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, αλλά και από την ευελιξία που θα παράσχει στα μέλη της γι’ αυτό το σκοπό. Με βάση τα νέα δεδομένα θεωρείται βέβαιο, ότι η ΕΕ θα επιτρέψει εφεξής ορισμένες ενισχύσεις, εφόσον εντάσσονται στο συνολικό πνεύμα της ανασυγκρότησης. Προς αυτήν την κατεύθυνση, ο ΣΕΒ ήδη στο πλαίσιο σχετικής πρωτοβουλίας του επικεφαλής της ομάδας και αντιπροέδρου του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στο Ευρωκοινοβούλιο, Βαγγέλη Μεϊμαράκη ζήτησε από τους ευρωβουλευτές (αλλά και από θεσμικούς φορείς στις Βρυξέλλες ) να διερευνήσουν τις υπάρχουσες επιπρόσθετες δυνατότητες ευρωπαϊκών πόρων για την έξοδο της χώρας από την κρίση συνολικότερα και για την βιομηχανία ειδικότερα. Σημειώνεται ότι το προσωρινό πλαίσιο που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Ένωση στις 19 Μαρτίου 2020 για το καθεστώς ενισχύσεων, επιτρέπει πλέον, και δεν απαγορεύει, τη στήριξη των μεγάλων επιχειρήσεων. Γι’ αυτό και από άλλους βιομηχανικούς φορείς της Περιφέρειας έγινε η πρόταση να θεσπιστούν ειδικά μέτρα στήριξης της ρευστότητας για τις μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις που απασχολούν πολυάριθμο, αλλά και εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό (κρατικές εγγυήσεις και επιδότηση επιτοκίου δανείων, βραχυπρόθεσμη εξασφάλιση εξαγωγικών πιστώσεων, ειδικά προγράμματα επιδότησης ασφαλιστικών εισφορών εργαζομένων κ.ά.)
Αίτημα για πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων
Φυσικά υπάρχει και το έμμεσο κομμάτι της ενίσχυσης που αφορά την ανάπτυξη των δημόσιων επενδύσεων και των μεγάλων έργων το οποίο επίσης θα εξαρτηθεί από τα κονδύλια που θα είναι διαθέσιμα. Ήδη, ο Δ. Παπαλεξόπουλος, έθεσε ως άμεση και βασική προτεραιότητα για την επανεκκίνηση ένα εκτεταμένο πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων. Υπάρχει όμως και η πτυχή του θεσμικού πλαισίου, απλοποίησης διαδικασιών κ.λπ., που δεν εξαρτάται τόσο από το κόστος, όσο από τον τρόπο διευθέτησης και το οποίο μπορεί σχετικά ανέξοδα να τακτοποιήσει η Πολιτεία. Προς αυτήν την κατεύθυνση θα υπάρξουν σίγουρα βελτιωτικές κινήσεις, αλλά το κατεπείγον αυτή τη στιγμή είναι να υπάρξει αφενός «ζεστό» και εύκολο χρήμα για κεφάλαιο κίνησης από ευρωπαϊκούς πόρους και αφετέρου βασικές εγχώριες δουλειές για να κινηθεί η παραγωγή.
Το δεύτερο ερώτημα, αφορά την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η εγχώρια ελληνική παραγωγή, βιομηχανία και μεταποίηση, στο σημερινό στάδιο της επανεκκίνησης. Σύμφωνα με το οικονομικό δελτίο του ΣΕΒ, μετά το αρχικό δικαιολογημένο «σοκ» του Μαρτίου, όπου σημειώθηκε σημαντική κάμψη της παραγωγής, η κατάσταση για μεγάλο αριθμό παραγωγικών επιχειρήσεων έχει αρχίσει να ισορροπεί καταγράφοντας ήδη τον Απρίλιο και Μάϊο αύξηση στις πωλήσεις, αλλά και δημιουργώντας όπως σε κάθε οικονομική κρίση, νέες ευκαιρίες. Αν και κάποιοι κλάδοι της ελληνικής μεταποίησης, θα υποστούν αρνητικές επιδράσεις, αυτές σύμφωνα με το οικονομικό δελτίο θα είναι περιορισμένες και όπως ήδη αποδεικνύεται δεν θα είναι καθόλου συγκρίσιμες με τις αναμενόμενες επιπτώσεις στους τομείς της φιλοξενίας-τουρισμού, των μεταφορών και του εμπορίου. Μιλάμε λοιπόν για μια «πτώση στα μαλακά», χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μειωμένοι τζίροι, ανάγκες ρευστότητας – κεφαλαίου κίνησης και υποστήριξης των θέσεων εργασίας. Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική μεταποίηση-βιομηχανία αποδεικνύει για μια ακόμα φορά μετά την σκληρή προπόνηση, αλλά και την κάθαρση στο εσωτερικό της με εκατοντάδες επιχειρήσεις που έκλεισαν κατά την δεκαετή κρίση, ότι και ανθεκτική είναι και μια ικανή βάση διαθέτει.
Η βιομηχανία αντεπιτίθεται
Ο Αθανάσιος Σαββάκης, πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Ελλάδας (ΣΒΕ) σε πρόσφατη διαδικτυακή συζήτηση του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Πάντειου Πανεπιστημίου ανέφερε ότι αφενός το lock-down δημιούργησε προβλήματα ρευστότητας, διακίνησης των προϊόντων και πρώτων υλών, από την άλλη όμως η παραγωγική βάση μπορεί με άμεση και έμμεση ένεση ρευστότητας να επανέλθει σε καλύτερη θέση από πριν και μάλιστα σε σύντομα. Ανέφερε επίσης ότι υπήρξαν κλάδοι που «ξεπούλησαν» όπως η βιομηχανία τροφίμων, ενώ και άλλες κατηγορίες εταιρειών πήγαν επίσης καλά. Για να προσθέσει ότι περισσότερο από ποτέ, η χώρα μας θα χρειαστεί άμεσα επενδύσεις ταχείας απόδοσης και αυξημένης εγχώριας προστιθέμενης αξίας, οι οποίες θα δημιουργήσουν πολλές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Σε αυτό «μπροστάρηδες» οφείλουν να είναι οι ελληνικές μεταποιητικές επιχειρήσεις που επέδειξαν αξιοσημείωτη αντοχή την προηγούμενη δεκαετία, αλλά και κατά την σημερινή κρίση του κορωνοϊού. Αντίστοιχα, ο Πέτρος Μαντάς, πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Βιομηχανικής Περιοχής Πάτρας εκτιμά, ότι παρά την πρώτη πτωτική αντίδραση και τις όποιες πρακτικές δυσκολίες, η βιομηχανία ξαναπαίρνει τον έλεγχο, προσαρμόζεται και ένα τμήμα της, όχι απλώς αντέχει, αλλά ωφελείται από την πανδημία λόγω της αύξησης στη ζήτηση ελληνικών προϊόντων και μείωσης των εισαγωγών.
Η ελληνική παραγωγή σε ρόλο εναλλακτικού προμηθευτή
Επιπλέον, η σωστή υγειονομική διαχείριση της κρίσης, αποτιμάται πλέον όχι μόνον από τους ήδη υφιστάμενους πελάτες των ελληνικών προϊόντων, αλλά και από άλλες εταιρείες που αναζητούν αξιόπιστους προμηθευτές ως ένδειξη φερεγγυότητας. Αυτή η διάκριση της χώρας ως ο ασφαλέστερος προορισμός θα ωφελήσει τις εξαγωγές κατά την άποψη της Μαρίνας Οφλούδη-Γιαβρόγλου, αντιπροέδρου του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων (ΠΣΕ), η οποία προβλέπει ανοδική εξαγωγική πορεία με την πλήρη ομαλοποίηση των διεθνών αγορών. Όπως επισημαίνεται και από άλλα στελέχη της ελληνικής παραγωγής είναι πιθανός και ο νέος ρόλος της ως εναλλακτικός προμηθευτής σε ένα μοντέλο αγοράς που αλλάζει από το just-in-time στο just-in-case, καθώς πολλές ξένες εταιρείες θα θελήσουν την επόμενη μέρα να έχουν ως ασφάλεια έναν προμηθευτή μέσα στην Ευρώπη που θα μπορεί να ανταποκριθεί σε δύσκολες συνθήκες.
Ερχόμαστε έτσι στο τρίτο ερώτημα: Σε μια οικονομία, όπου έχουν πληγεί μεγάλοι κλάδοι, είναι ώριμη η βιομηχανία να ξεφύγει από τη λογική των κλαδικών διεκδικήσεων, ενισχύοντας ή ίδια την προοπτική της με απόλυτα ρεαλιστικές προτάσεις; Εδώ το μεγάλο βάρος πέφτει στον ΣΕΒ και στους λοιπούς φορείς εκπροσώπησης της βιομηχανίας που θεωρούν την πανδημία ως ευκαιρία επίλυσης χρόνιων προβλημάτων και έναυσμα για την επαναβιομηχάνιση της χώρας. Κλείνοντας να αναφέρουμε τις προσδοκίες από την επικείμενη έκτακτη ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής των 27 χωρών μελών 17 και 18 Ιουλίου. Άραγε θα υπάρξει ευρεία συμφωνία επί του σχεδίου ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας; Κι αν ακόμα καθυστερήσουν να εκταμιευτούν οι πόροι του Next Generation EU, πώς και από πού θα εξασφαλίσει η Ελλάδα άλλους αναγκαίους για την ανάκαμψη πόρους στο μεσοδιάστημα;