Το process safety (ασφάλεια της διαδικασίας) θεωρείται το αποτέλεσμα της συνένωσης με οργανωμένο τρόπο, ενός εύρους τεχνικών, διαχειριστικών και επιχειρησιακών κλάδων.
Σημαντικά συμβάντα που έχουν συμβεί κατά καιρούς στο παρελθόν στη βιομηχανία, έχουν καταδείξει τη σημασία της ύπαρξης ισχυρών διαδικασιών και συστημάτων.
Tο Process Safety αναφέρεται στην πρόληψη ακούσιων απελευθερώσεων χημικών ουσιών, ενέργειας ή άλλων δυνητικά επικίνδυνων υλικών (συμπεριλαμβανομένου του ατμού) σε εγκαταστάσεις χημικών διεργασιών ή σε άλλες εγκαταστάσεις που ασχολούνται με επικίνδυνα υλικά, όπως τα διυλιστήρια και οι εγκαταστάσεις παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου (τόσο στην ξηρά όσο και στη θάλασσα). Η ασφάλεια των διαδικασιών είναι μια συστηματική παρά μια δοκιμαστική και λανθασμένη προσέγγιση για την ασφάλεια. Αποτελεί, δηλαδή, μια συστηματική μέθοδο εντοπισμού των κινδύνων και προβλεπτικής εκτίμησης των συνεπειών τους. Πιο συγκεκριμένα, το Process Safety περιλαμβάνει μια εις βάθος γνώση των υλικών που χρησιμοποιούνται, του σχεδιασμού και των προδιαγραφών του εξοπλισμού, της μηχανικής διεργασίας, της εγκατάστασης εξοπλισμού, της διαχείρισης της διαδικασίας και της συντήρησης – παροπλισμού κ.λπ.
Η ασφάλεια της διαδικασίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για ασφαλή λειτουργία. Με άλλα λόγια, αποτελεί ένα πλαίσιο για τη διαχείριση της ακεραιότητας των λειτουργικών συστημάτων και των διαδικασιών, που αφορούν στο χειρισμό επικίνδυνων ουσιών σε process βιομηχανίες, όπως διυλιστήρια, πετροχημικές, χημικές, φαρμακευτικές, χαρτοπολτού και χαρτιού κ.λπ. Βασίζεται στην εφαρμογή καλών πρακτικών, όσον αφορά στο σχεδιασμό και στην κατασκευή εγκαταστάσεων με σωστό το μηχανολογικό κομμάτι, τη λειτουργία και τη συντήρηση του εξοπλισμού, τα αποτελεσματικά σημεία ελέγχου, τις διαδικασίες και την εκπαίδευση.
O Γιώργος Τσιγαρίδης, Διευθυντής Δραστηριοτήτων Λειτουργίας Δικτύου, της Εταιρείας Διανομής Αερίου Αττικής (ΕΔΑ Αττικής) αναφέρθηκε στην πρόληψη διαρροών στο δίκτυο φυσικού αερίου συγκεκριμένα: «η Εταιρεία Διανομής Αερίου Αττικής (ΕΔΑ Αττικής) λειτουργεί ως ο Διαχειριστής του Δικτύου Διανομής Φυσικού Αερίου στην Αττική, με κύρια δραστηριότητα τη διαχείριση, λειτουργία, συντήρηση και ανάπτυξη του δικτύου διανομής φυσικού αερίου μέσης και χαμηλής πίεσης στην Αττική, καθώς και τη σύνδεση των τελικών καταναλωτών στο δίκτυο με τρόπο ασφαλή και αξιόπιστο. Το δίκτυο της εταιρείας αποτελείται από 3.347 χιλιόμετρα δικτύου Χαμηλής Πίεσης (4 bar και 25 mbar) και 332 Μέσης Πίεσης (19 bar και 10 bar). Στο μεγαλύτερο εύρος του αποτελείται από αγωγούς πολυαιθυλενίου, αλλά και χαλύβδινους αγωγούς διαφορετικών διαστάσεων. Με γνώμονα την ασφάλεια του δικτύου, ο μεγαλύτερος αριθμός των παροχευτευτικών αγωγών έχει εξοπλιστεί με βαλβίδες διακοπής ροής φυσικού αερίου, οι οποίες ασφαλίζουν και ουσιαστικά απαγορεύουν τη ροή αερίου στην περίπτωση ακατάσχετης διαρροής.
Στο δίκτυο της Μέσης Πίεσης, παράλληλα με τους υπόγειους αγωγούς, υπάρχουν τοποθετημένα τηλεφωνικά καλώδια για περιπτώσεις που οι αγωγοί υποστούν χτύπημα. Η αιφνίδια διακοπή της λειτουργίας τους ενεργοποιεί άμεσα και αυτομάτως σήμα συναγερμού στο σύστημα SCADA (Σύστημα Τηλεποπτείας κ Τηλεχειρισμού δικτύου Μέσης Πίεσης), που η ΕΔΑ Αττικής λειτουργεί. Πιο συγκεκριμένα, η εύρυθμη λειτουργία του συστήματος SCADA εξαρτάται από την ύπαρξη ηλεκτροδότησης στους εγκατεστημένους σταθμούς διανομής, εξυπηρετώντας τις ανάγκες απομακρυσμένου ελέγχου και τηλεχειρισμού του δικτύου Μέσης Πίεσης σε 24ωρη βάση».
Το Process Safety και η σχέση του με την ΥΑΕ
Το Process Safety επικεντρώνεται στην πρόληψη των πυρκαγιών, των εκρήξεων και των τυχαίων χημικών απελευθερώσεων. Η Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία από την άλλη καλύπτει πρωτίστως τη διαχείριση της προσωπικής ασφάλειας. Τα καλά αναπτυγμένα συστήματα διαχείρισης της Υγείας και της Ασφάλειας βέβαια, ασχολούνται και με θέματα που σχετίζονται με την ασφάλεια της διαδικασίας. Ο κ. Τσιγαρίδης τονίζει ότι: «στην ΕΔΑ Αττικής βασικός μας στόχος είναι οι μηδενικές διαρροές στα δίκτυα διανομής φυσικού αερίου. Η εταιρεία διαχρονικά εκτελεί την αποστολή της, βάσει σύγχρονων και αυστηρών προδιαγραφών κατασκευής και λειτουργίας, διαθέτοντας έμπειρο και υψηλής εξειδίκευσης ανθρώπινο δυναμικό στον οργανισμό της. Αξιοποιώντας την άρτια οργάνωση και ετοιμότητά της, η εταιρεία προβαίνει διαρκώς στη βελτιστοποίηση των λειτουργιών της, υιοθετώντας καινοτόμα συστήματα και επενδύοντας αδιάλειπτα στον εκσυγχρονισμό των δικτύων της. Συνεχίζοντας, γίνεται κατανοητό ότι η ακούσια απελευθέρωση ουσιών, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις όχι μόνο στην εγκατάσταση και στους εργαζόμενους, αλλά και στο περιβάλλον».
α εργαλεία, οι τεχνικές, τα προγράμματα που απαιτούνται για τη διαχείριση τόσο της διαδικασίας όσο και της ασφάλειας στην εργασία μπορεί μερικές φορές να είναι τα ίδια, και σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικές προσεγγίσεις. Τα Επίπεδα Ανάλυσης της Προστασίας (Layers of Protection Analysis – LOPA ή Ποσοτική Αξιολόγηση Κινδύνου και Quantified Risk Assessment), για παράδειγμα, επικεντρώνονται στην ασφάλεια της διαδικασίας, ενώ τα Μέσα Ατομικής Προστασίας (Personal Protective Equipment) αφορούν στον εργαζόμενο. Η Δρ Εύη Γεωργιάδου, Χημικός Μηχανικός, υπεύθυνη του Τομέα Έρευνας και Ανάπτυξης του ΕΛΙΝΥΑΕ (Ελληνικό Ινστιτούτο Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας) αναφέρθηκε στις δράσεις και στα προγράμματα που έχει πραγματοποιήσει το Ινστιτούτο σχετικά, συγκεκριμένα: «Η βιομηχανική ασφάλεια αποτελεί ένα από τα βασικά θέματα που έχει εντάξει στις δραστηριότητές του. Σε αυτό το πλαίσιο:
1. Έχει εκδώσει μεθοδολογικό και πληροφοριακό οδηγό για τα βιομηχανικά ατυχήματα μεγάλης έκτασης. Επίσης, παρέχει εξειδικευμένη πληροφόρηση και πραγματοποιεί σχετικά εκπαιδευτικά προγράμματα.
2. Συμμετέχει σε δίκτυα επιστημονικών φορέων για την ανταλλαγή τεχνογνωσίας (όπως Forum για τη Μείωση της Διακινδύνευσης από Καταστροφές, συσκέψεις συνεργασίας κλάδου υδρογονανθράκων σε θέματα Υγείας, Ασφάλειας, Περιβάλλοντος και Φύλαξης Εγκαταστάσεων) και σε εθνικά και διεθνή συνέδρια.
3. Έχει πραγματοποιήσει ερευνητικές-μελετητικές δραστηριότητες, όπως μελέτη με τίτλο «Η Υγεία και η Ασφάλεια της Εργασίας ως εργαλείο πρόληψης Βιομηχανικών Ατυχημάτων Μεγάλης Έκτασης», και δυο πρόσφατες έρευνες στις οποίες διερευνήθηκαν, μεταξύ άλλων, θέματα σχετικά με την αντίληψη κινδύνου, την ενημέρωση, την εκπαίδευση και την ετοιμότητα εργαζομένων και πληθυσμού για φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές. Η πιο πρόσφατη (2020) αφορούσε μάλιστα στις έκτακτες καταστάσεις κινδύνου σε χώρους εργασίας την εποχή της πανδημίας».
Process Safety Management System
Είναι γεγονός ότι κάθε εγκατάσταση έχει το δικό της μοναδικό σύνολο προκλήσεων όσον αφορά στην ασφάλεια. Για το λόγο αυτό, δεν υπάρχει μια ενιαία βέλτιστη προσέγγιση που θα έχει ως αποτέλεσμα να μετριάσει το κίνδυνο ή στην καλύτερη περίπτωση να επιλύει τα ζητήματα ασφάλειας. Ωστόσο, υπάρχουν διαδικασίες και πρακτικές και σε αυτές συγκαταλέγεται το Process Safety Management, ώστε οι οργανισμοί να μπορούν να υιοθετήσουν ένα καλά προετοιμασμένο σχέδιο και να το προσαρμόζουν στις συγκεκριμένες ανάγκες τους. Οι τεχνικές PSM είναι πολυάριθμες – από τον έλεγχο της διαδικασίας και την επιλογή της τακτικής μέσω της ταυτοποίησης κινδύνου, της αξιολόγησης των συνεπειών, της αξιολόγησης κινδύνου, της μελέτης ALARP, του ελέγχου απόκρισης δράσης πριν από την έναρξη λειτουργίας, έως την επιθεώρηση και τον έλεγχο κατά τη λειτουργία.
Ο κύριος στόχος του PSM είναι η ανάπτυξη βιομηχανικών συστημάτων και διαδικασιών για την πρόληψη ανεπιθύμητων ελευθερώσεων, οι οποίες μπορεί να αναφλέξουν και να προκαλέσουν τοξικές επιπτώσεις, τοπικές πυρκαγιές ή εκρήξεις στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις, που επηρεάζουν τις γειτονικές κοινότητες. Επιπλέον, το PSM μπορεί να αντιμετωπίσει ζητήματα που σχετίζονται με τη λειτουργικότητα, την παραγωγικότητα, τη σταθερότητα και την ποιότητα της παραγωγής των διαδικασιών, οδηγώντας στον προσδιορισμό των διασφαλίσεων έναντι ανεπιθύμητων συμβάντων. Σύμφωνα με την κα Γεωργιάδου: «Η προαγωγή των αρχών της Ασφάλειας και της Υγείας στους χώρους εργασίας και η δημιουργία νοοτροπίας πρόληψης των επαγγελματικών κινδύνων, με εργαλεία την έρευνα, την πληροφόρηση, την εκπαίδευση και τη συμβουλευτική υποστήριξη είναι οι στόχοι του ΕΛΙΝΥΑΕ».
Ως διαδικασία στο Process Safety Management System ορίζεται οποιαδήποτε δραστηριότητα ή συνδυασμός δραστηριοτήτων. Στις δραστηριότητες συμπεριλαμβάνονται όλες αυτές που έχουν να κάνουν με χρήση, αποθήκευση, κατασκευή, χειρισμό ή μετακίνηση ιδιαίτερα επικίνδυνων χημικών ουσιών. Το σύστημα του Process Safety Management είναι ένα αναλυτικό εργαλείο που εστιάζει στην πρόληψη της έκλυσης οιασδήποτε ουσίας που ορίζεται ως «εξαιρετικά επικίνδυνο χημικό». Το Process Safety Management System επίσης, αναφέρεται σε ένα σύνολο αλληλένδετων προσεγγίσεων για τη διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με τις χημικές βιομηχανίες, τα διυλιστήρια κ.λπ. και αποσκοπεί στη μείωση της συχνότητας και της σοβαρότητας των συμβάντων, που προκύπτουν από την απελευθέρωση χημικών ουσιών και άλλων πηγών ενέργειας. Αυτά τα πρότυπα περιλαμβάνουν οργανωτικές και επιχειρησιακές διαδικασίες, καθοδήγηση στη σχεδίαση, προγράμματα ελέγχου και πλήθος άλλες μεθόδους.
Στοιχεία του συστήματος διαχείρισης της ασφάλειας των διαδικασιών
Το σύστημα του Process Safety Management απαρτίζεται από τα παρακάτω στοιχεία:
• Πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια των διαδικασιών
• Ανάλυση Κινδύνου των Διαδικασιών
• Λειτουργικές διαδικασίες
• Εκπαίδευση
• Εργολάβοι
• Μηχανική – μηχανολογική ακεραιότητα
• Εργασίες εν θερμώ
• Διαχείριση των αλλαγών
• Διερεύνηση των περιστατικών
• Έλεγχοι συμμόρφωσης
Όλα αυτά τα στοιχεία που προαναφέρθηκαν είναι αλληλένδετα και αλληλεξαρτώμενα. Είναι απαραίτητα για να συμπληρώσουν ολόκληρη την εικόνα του Process Safety Management. Κάθε στοιχείο είτε παρέχει πληροφορίες σε άλλα στοιχεία για την ολοκλήρωση του συστήματος, είτε χρησιμοποιεί πληροφορίες από άλλα για να ολοκληρωθεί. Ο Γεώργιος Μουζάκης, Προϊστάμενος Τμήματος Βιομηχανικών Δραστηριοτήτων & Ειδικών Έργων της ΔΙΠΑ/ΥΠΕΝ και Εθνικός εκπρόσωπος για την εφαρμογή της Οδηγίας Seveso εύλογα επισήμανε ότι: «για να διασφαλιστεί υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος, χρειάζεται να αναληφθούν προληπτικές δράσεις για ορισμένα έργα τα οποία λόγω της ευπάθειάς τους σε φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές, όπως πλημμύρες, άνοδος του επιπέδου της θάλασσας, σεισμοί, κατολισθήσεις, πυρκαγιές και εκρήξεις, είναι πιθανόν να έχουν σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Για τέτοιου είδους έργα, είναι σημαντικό να εξετάζεται η ευπάθειά τους (έκθεση και προσαρμοστικότητα) σε σοβαρά ατυχήματα και/ή καταστροφές, ο κίνδυνος εμφάνισής των και οι συνέπειες όσον αφορά στην πιθανότητα σοβαρών δυσμενών επιπτώσεων στο περιβάλλον (ατμόσφαιρα, έδαφος, υπόγεια και επιφανειακά νερά)». Ο κ. Μουζάκης συνεχίζει, δίνοντας ορισμένες σημαντικές πληροφορίες για το ισχύον νομικό πλαίσιο πιο συγκεκριμένα: «στη κατεύθυνση αυτή εστιάζει η υπάρχουσα νομοθεσία ΚΥΑ 1915/26-01-2018 (ΦΕΚ 304Β/02-02-2018), που μέσα από την αξιολόγηση των μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ), ελέγχονται ενδεικτικά:
• Σε βιομηχανική εγκατάσταση, αεροδρόμιο ή λιμάνι όπου λαμβάνει χώρα αποθήκευση χημικών ουσιών, εξετάζεται η πιθανή περιβαλλοντική επίδραση σε Έδαφος, Αέρα, Υδάτινους αποδέκτες π.χ οικολογικές επιπτώσεις (π.χ. σε προστατευόμενα είδη, στην ορνιθοπανίδα) λόγω διαρροής πετρελαιοειδούς από ατύχημα.
• Σε έργο ή δραστηριότητα όπου λαμβάνει χώρα μεταφορά επικίνδυνων (τοξικών, εύφλεκτων, εκρηκτικών) ουσιών οδικώς, ή σιδηροδρομικώς ή μέσω αγωγών, πλησίον ευαίσθητου αποδέκτη (π.χ. αρχαιολογικού χώρου, πολιτιστικού μνημείου, περιοχής Natura), εξετάζεται η πιθανή περιβαλλοντική επίδραση από ατύχημα».
Ζωτικές πληροφορίες
Οι πληροφορίες σχετικά με το Process Safety μπορεί να θεωρηθούν ως το βασικότερο στοιχείο ενός συστήματος Process Safety Management, καθώς θέτουν στον προσκήνιο όλα τα δεδομένα από την άποψη εξοπλισμού όσο και από την άποψη της διαδικασίας. Οι πληροφορίες του Process Safety σχετίζονται με τους κινδύνους από τις ιδιαίτερα επικίνδυνες χημικές ουσίες, που χρησιμοποιούνται ή παράγονται από τη διαδικασία, με την τεχνολογία που ενσωματώνεται στη διαδικασία και με τον εξοπλισμό της διαδικασίας. Η κα Γεωργιάδου επισήμανε μάλιστα ότι: «εκτός από τις δράσεις πληροφόρησης και εκπαίδευσης, το 2021 το ΕΛΙΝΥΑΕ ως επικεφαλής ένωσης φορέων (σε συνεργασία με το ΕΜΠ και την ΕΡΓΟΝΟΜΙΑ AE), έχει αναλάβει την εκπόνηση πληροφοριακών εργαλείων και οδηγών σχετικά με την εφαρμογή της οδηγίας Seveso III στη χώρα μας, στο πλαίσιο χρηματοδοτούμενου έργου με Αναθέτουσα Αρχή το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων».
Οι πληροφορίες σχετικά με τους κινδύνους από τις ιδιαίτερα επικίνδυνες χημικές ουσίες έχουν να κάνουν με τους παρακάτω παράγοντες:
• Την τοξικότητα
• Τα επιτρεπτά όρια έκθεσης
• Τα φυσικά δεδομένα
• Τα δεδομένα αντιδραστικότητας
• Τα δεδομένα διαβρωτικότητας
• Δεδομένα που αφορούν θερμική και χημική σταθερότητα
• Επικίνδυνα αποτελέσματα πιθανής ακούσιας ανάμειξης διαφορετικών υλικών που θα μπορούσαν να προβλεφθούν. Οι πληροφορίες που αφορούν την τεχνολογία που ενσωματώνεται στη διαδικασία πρέπει να είναι σχετικές με τα ακόλουθα τουλάχιστον:
• Ένα διάγραμμα ροής ή ένα απλοποιημένο διάγραμμα ροής της διαδικασίας
• Τη χημεία που εφαρμόζεται στη διεργασία και τις σχετικές της ιδιότητες
• Το μέγιστο προβλεπόμενο απόθεμα
• Τα ανώτερα και κατώτερα όρια ασφάλειας για παράγοντες όπως η θερμοκρασία, η πίεση, οι ροές κ.λπ.
• Αξιολόγηση των συνεπειών πιθανών παρεκκλίσεων, που να συμπεριλαμβάνουν εκείνες που επηρεάζουν την Ασφάλεια και την Υγεία των Εργαζομένων
Οι πληροφορίες που αφορούν τον εξοπλισμό της διαδικασίας πρέπει να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
• Τα υλικά κατασκευής
• Τα σχέδια που αφορούν τις σωληνώσεις και τα όργανα
• Την ηλεκτρική κατάταξη
• Το σχεδιασμό του συστήματος ανακούφισης
• Το σχεδιασμό του συστήματος εξαερισμού
• Τους κανονισμούς και τα πρότυπα που ακολουθήθηκαν κατά το σχεδιασμό
• Τα υλικά και τα ενεργειακά ισοζύγια
• Τα συστήματα ασφαλείας (π.χ. συστήματα κλειδώματος, ανίχνευσης ή καταστολής)
Όταν χρησιμοποιούνται σωστά, τα στοιχεία αυτά σε ένα σύστημα Process Safety Management θα πρέπει να είναι σε θέση να αποτρέψουν πιθανές πυρκαγιές, εκρήξεις, απελευθέρωση επικίνδυνων χημικών ουσιών που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν κίνδυνο για τους εργαζομένους ή το ευρύ κοινό. Οι εταιρείες θα πρέπει να επικεντρώνονται σε κάθε ένα από τα παραπάνω στοιχεία, τόσο συνολικά όσο και σε συνδυασμό με υπόλοιπα, καθώς το καθένα από αυτά είτε επιδρά σε άλλα στοιχεία είτε απαιτεί την ολοκλήρωση άλλων στοιχείων προκειμένου να αξιοποιηθεί η πληροφορία.
Το Process Safety Management απαιτεί μεγάλη αλληλεξάρτηση μεταξύ των στοιχείων και η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο σχετίζονται και συνεργάζονται είναι κρίσιμη. Με απλούστερους όρους, σκεφτείτε μια διαδικασία ως δραστηριότητα ή ένα συνδυασμό γεγονότων που οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα. Ως εκ τούτου, η διαχείριση της ασφάλειας της διαδικασίας είναι η ικανότητα κατανόησης του τρόπου με τον οποίο κάθε φάση ή γεγονός μπορεί να επηρεάσει άλλες φάσεις, προκειμένου να μετριαστεί ο δυνητικός κίνδυνος. Έτσι, η διαχείριση της ασφάλειας της διαδικασίας είναι η ικανότητα κατανόησης του τρόπου με τον οποίο κάθε φάση ή γεγονός μπορεί να επηρεάσει άλλες φάσεις, προκειμένου να μετριαστεί ο δυνητικός κίνδυνος.
Αποτελεσματική εφαρμογή του PSM
Προκειμένου να διατηρήσετε τη βέλτιστη απόδοση του προγράμματος σας, είναι επιτακτική ανάγκη να επανεξετάζετε συνεχώς το σύστημά σας. Αυτό απαιτεί συνεχή υποστήριξη από την ηγεσία της εταιρείας, συνεχή ενημέρωση του προσωπικού και εμπιστοσύνη προς την ομάδα του οργανισμού. Ακόμη και ένα πολύ καλό πρόγραμμα Process Safety Management υπόκειται σε φθορά εάν δεν συντηρείται σωστά. Αδιαμφισβήτητα, οι περισσότερες βιομηχανικές δραστηριότητες συνεπάγονται και κάποιο πιθανό ρίσκο ως προς την ασφάλεια. Το ρίσκο αυτό είναι ο συνδυασμός της πιθανότητας αστοχίας και της συνέπειας της αστοχίας και μπορεί να αφορά το προσωπικό της εγκατάστασης, τις τοπικές κοινότητες ή το περιβάλλον.
Όπως επισημαίνει ο κ. Τσιγαρίδης, «η χρήση του Process Safety αφενός, οδήγησε στην ενίσχυση της ασφάλειας του δικτύου διανομής και των οικονομικών του πλεονεκτημάτων μέσω της διαδικασίας του απομακρυσμένου ελέγχου και αφετέρου, στην κάλυψη και εξυπηρέτηση των νομικών απαιτήσεων του ΦΕΚ 1712/23.11.2006. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην πλειοψηφία των σταθμών διανομής, αλλά και στα φρεάτια βανών υπάρχουν εγκατεστημένα όργανα και αυτοματισμοί, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται η συνεχόμενη εποπτεία χρήσιμων μεγεθών, η ανίχνευση δεδομένων, όπως η κατάσταση λειτουργίας των σταθμών, η θέση των βανών, καθώς και οι βλάβες που παρουσιάζονται στα ελεγχόμενα σημεία του δικτύου, ενώ μέσω της εποπτείας σε πραγματικό χρόνο καθίσταται άμεση και δυνατή η ενεργοποίηση του απαραίτητου μηχανισμού των προληπτικών ενεργειών από τα εξειδικευμένα συνεργεία της εταιρείας».
Οι τεράστιες φυσικές και χημικές ενέργειες, που χρησιμοποιούνται στις process βιομηχανίες π.χ. χημικών, πετροχημικών αποτελούν σημαντικό κίνδυνο. Είναι αυτές οι υψηλές ενέργειες που διακρίνουν τις process βιομηχανίες από τις μεταποιητικές βιομηχανίες. O κ. Μουζάκης τονίζει ότι: «Σοβαρά τεχνολογικά ατυχήματα μικρότερης ή μεγαλύτερης έκτασης είναι δυνατόν να συμβούν κατά την παραγωγή, διακίνηση και αποθήκευση επικίνδυνων προϊόντων και δυστυχώς δεν αποτελούν σπάνιο φαινόμενο. Είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρές ή και καταστροφικές επιπτώσεις στον άνθρωπο, τον υπάρχοντα εξοπλισμό και στο περιβάλλον». Κάθε στάδιο του κύκλου ζωής μιας τέτοιας εγκατάστασης λοιπόν, πρέπει να συμβάλλει στην ασφάλεια και οι προδιαγραφές αφορούν: Τα υλικά κατασκευής των εγκαταστάσεων, τον μηχανολογικό σχεδιασμό, τους εργολάβους, τις δοκιμές, την εκπαίδευση, τη λειτουργία και την συντήρηση. Σε γενικές γραμμές, οι οργανισμοί οφείλουν να γνωρίζουν ότι επιβάλλονται αυστηρά πρότυπα στους προμηθευτές στοιχείων αυτοματισμού, στους υπεύθυνος ενσωμάτωσης των συστημάτων καθώς και στους διαχειριστές των εγκαταστάσεων.
Εν κατακλείδι, είναι γεγονός ότι η ασφάλεια είναι ένας τρόπος σκέψης, ο οποίος πρέπει να εφαρμόζεται σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής της εγκατάστασης. Το να πετυχαίνεις την ασφάλεια και να τη διασφαλίζεις για μεγάλα χρονικά διαστήματα και σε πολλές διαφορετικές ομάδες, εργολάβους και προμηθευτές εξοπλισμού απαιτεί πολύ ισχυρές διαδικασίες management και κάπως έτσι προέκυψε το «safety management». Επίσης, τα «ασφαλή» εξαρτήματα, ειδικά σε μια process βιομηχανία δεν κάνουν και «ασφαλή» συστήματα. Για το λόγο αυτό, το Process Safety Management επικεντρώνεται τόσο στα ρίσκα όσο και στα σημεία ασφαλείας όλων των βιομηχανικών στοιχείων και υποσυστημάτων, καθώς και στην αλληλεπίδρασή τους σε όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής της εγκατάστασης. Και όχι μόνο στο επίπεδο των υλικών αλλά και ευρύτερα, αφού προϋποθέτει ότι όλες οι ομάδες, οι εργολάβοι και οι υπο – προμηθευτές πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία που αφορά την ασφάλεια από τη φάση του σχεδιασμού και της κατασκευής, καθώς και τη μετέπειτα φάση της εκπαίδευσης και της λειτουργίας, έως τον παροπλισμό και την τελική διάθεση. Οι εταιρείες, λοιπόν, σαν αποτέλεσμα, πρέπει να είναι σε θέση να καταλάβουν ότι η διαχείριση της ασφάλειας είναι μια υγιής επιχειρηματική πρακτική κι αυτό γιατί από τη μία πλευρά προστατεύει τα περιουσιακά τους στοιχεία και από την άλλη συμβάλλει στη συνέχεια και την ποιότητα των παραγωγικών διαδικασιών τους. •
ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΣΙΓΑΡΙΔΗΣ
Διευθυντής Δραστηριοτήτων Λειτουργίας Δικτύου, της Εταιρείας Διανομής Αερίου Αττικής (ΕΔΑ Αττικής)
«Με γνώμονα την ασφάλεια του δικτύου, ο μεγαλύτερος αριθμός των παροχευτευτικών αγωγών έχει εξοπλιστεί με βαλβίδες διακοπής ροής φυσικού αερίου, οι οποίες ασφαλίζουν και ουσιαστικά απαγορεύουν τη ροή αερίου στην περίπτωση ακατάσχετης διαρροής»