Η αγορά της «πράσινης» ενέργειας φέρνει στο προσκήνιο τη συζήτηση γύρω από την αποθήκευση ενέργειας. Μάλιστα, έχει επανέλθει το ζήτημα σχετικά με το νέο θεσμικό πλαίσιο για την αποθήκευση ενέργειας που αναμένει εδώ και πολύ καιρό η αγορά, προκειμένου να προχωρήσει σε αντίστοιχες επενδύσεις.

Η συζήτηση γύρω από το θέμα της αποθήκευσης ενέργειας προέκυψε για τη διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί, προκειμένου να λάβουν οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές τις άδειες. Από τη δική του πλευρά, το ΥΠΕΝ, θορυβημένο από τον υπερβολικά μεγάλο αριθμό πρώτων αδειών (δηλαδή σε πολύ αρχικό στάδιο), που προσπάθησαν να εξασφαλίσουν άμεσα οι επιχειρήσεις του χώρου από τη ΡΑΕ και φοβούμενο την υπερθέρμανση της αγοράς, έσπευσε να αναστείλει την λήψη επόμενων αδειών μέχρι το τέλος του χρόνου. Την προσέγγιση μάλιστα αυτή, είχε ήδη προαναγγείλει η αρμόδια γενική γραμματέας Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου σε συνέντευξή της στο προηγούμενο τεύχος του Manufacturing.

Ειδικότερα, σχολιάζοντας το γεγονός, ότι οι άδειες που έχουν ήδη δοθεί σε πρώτη φάση από τη ΡΑΕ για έργα αποθήκευσης, υπερβαίνουν κατά πολύ την εκτίμηση σχετικά με τις ανάγκες αποθήκευσης (περίπου 1500 MW νέων συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας μέχρι το 2030), η κα Σδούκου, επεσήμανε επίσης, ότι: «η υλοποίησή τους προϋποθέτει ακόμα πολύ δρόμο και δεν είναι καθόλου βέβαιο, ότι όλοι όσοι ξεκίνησαν τον ‘μαραθώνιο’, θα καταλήξουν να κόψουν και το νήμα».

Από τη δική της πλευρά, η ΡΑΕ διατείνεται ότι ο περιορισμός του επενδυτικού ενδιαφέροντος αντιτίθεται με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, υπενθυμίζοντας ότι όσες πρώτες άδειες και αν παρθούν, θα «κοπούν» στη συνέχεια στην ανταγωνιστική διαδικασία, δηλαδή στους διαγωνισμούς για το ποιος θα δώσει την καλύτερη τιμή, ακολουθώντας την κοινοτική γραμμή. Με την ίδια γραμμή, τάσσονται ανοικτά και οι επενδυτές του χώρου, που συνέστησαν μάλιστα και μια ειδική Πρωτοβουλία προκειμένου να υποστηρίξει επενδύσεις στην αποθήκευση.

Προϋπόθεση για τους στόχους για το κλίμα και την απολιγνιτοποίηση
Το θέμα αυτό θα εξελιχθεί σε ένα σημαντικό ζήτημα. Αρχικά, τα έργα και οι υποδομές αποθήκευσης ενέργειας, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία των στόχων της απολιγνιτοποίησης και των στόχων για το κλίμα. Στην Ευρώπη, πολύ δε περισσότερο στην Ελλάδα, που έχει ανάψει στο φουλ τις μηχανές της απανθρακοποίησης. Επιπρόσθετα, τα οφέλη από την ενσωμάτωση συστημάτων αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας στο δίκτυο είναι πολλαπλασιαστικά, καθώς βελτιστοποιείται και μεγιστοποιείται η ενσωμάτωση των μεταβλητών ανανεώσιμων ενεργειακών τεχνολογιών και προωθείται αποτελεσματικά ο απαραίτητος εξηλεκτρισμός των έτερων ενεργειακών τομέων της οικονομίας. Ειδικότερα, οι τεχνολογίες αποθήκευσης με συσσωρευτές που συνεργάζονται ή/και συνδυάζονται με Α.Π.Ε., αποτελούν γρήγορη και βιώσιμη λύση για την ανθεκτικότητα και την ευελιξία του Ηλεκτρικού Συστήματος.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Κώστας Σκρέκας συνδέει άμεσα την ανάπτυξη μονάδων αποθήκευσης με την αύξηση του μεριδίου των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας στο ενεργειακό ισοζύγιο το οποίο ως το 2030 αναμένεται να ξεπεράσει το 67% έναντι 34%, που προβλέπεται να είναι η φετινή επίδοση. Στη βάση του στόχου που έχει τεθεί στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) για διείσδυση 60% των ΑΠΕ στην τελική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, απαιτείται εγκατεστημένη ισχύς 1500-1750 MW, εκ των οποίων τα 500 MW ενδείκνυται να είναι ισχύς συσσωρευτών σχετικά περιορισμένης χωρητικότητας (μπαταρίες) και το υπόλοιπο αντλησιοταμίευση. Ωστόσο, σημειώνεται ότι οι επενδύσεις σε μεγάλα έργα αποθήκευσης δεν καθίστανται βιώσιμες μόνο από τη συμμετοχή των έργων στις αγορές του Target Model και χωρίς κάποιο πλαίσιο στήριξης, καθώς αποτελεί μια από τις παραμέτρους του νέου θεσμικού πλαισίου, που αφορούν στους τρόπους που θα αποζημιώνονται αυτές.

Η ειδική Ομάδα Έργου για το Θεσμικό Πλαίσιο, η οποία συστάθηκε με απόφαση της Γενικής Γραμματέως Ενέργειας και Ορυκτών Πρώτων Υλών (ΦΕΚ Β’ 5619/21.12.2020) και εργάστηκε εντατικά για την ολοκλήρωση των σχετικών προτάσεων προς το ΥΠΕΝ, έδωσε προ ελαχίστων ημερών στη δημοσιότητα και η σχετική της έκθεση προτείνοντας, ενόψει του τελικού νόμου για την αποθήκευση (θα είναι έτοιμος τον Σεπτέμβριο) σειρά εξειδικευμένων προτάσεων. Στο κείμενο περιλαμβάνονται κεφάλαια για την αδειοδότηση, τη συμμετοχή στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας, τη σύνδεση στα δίκτυα, την ενσωμάτωση σε εγκαταστάσεις κατανάλωσης, τα σχήματα στήριξης επενδύσεων, τα μη διασυνδεδεμένα νησιά και τις δράσεις των φορέων.
Χρηματοδότηση για το 70% τουλάχιστον του πλήρους κόστους των σταθμών

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ανάγκες αποθηκευτικής ισχύος υπολογίζονται σε 2.000-3.000 MW για το ελληνικό διασυνδεδεμένο σύστημα προκειμένου να υποστηριχθεί ο στόχος της διείσδυσης των ΑΠΕ σε ποσοστό 60%. Κατ’ επέκταση, οι νέες μονάδες πρέπει να είναι της τάξης των 1.500-2.000 μεγαβάτ, εκ των οποίων τα 1.400 θα πρέπει να είναι μακράς διαρκείας (6 ωρών). Ταυτόχρονα, εκτιμάται ότι απαιτείται χρηματοδότηση σε ποσοστό άνω του 70% του πλήρους κόστους των σταθμών.

Διαχείριση της συστηματικής υπερπαραγωγής ΑΠΕ
Η Ομάδα έργου- ΟΔΕ Αποθήκευσης, δούλεψε επί έξι μήνες εντατικά με βάση τις εξής παραδοχές:
1. Η αποθήκευση μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά καταστάσεις συστηματικής υπερπαραγωγής ΑΠΕ και ετεροχρονισμού της ως προς τη ζήτηση, που είναι το βασικό χαρακτηριστικό των ΑΠΕ.
2. Η μη κατανεμόμενη παραγωγή ΑΠΕ πρέπει να καλύψει τις απαιτήσεις επάρκειας ισχύος των αυριανών πλήρως απανθρακοποιημένων συστημάτων.
3. Η αποθήκευση, έχει ευεργετική επίδραση στις αγορές, περιορίζοντας τις διακυμάνσεις των τιμών στην ημερήσια αγορά ενέργειας και αποτρέποντας ακραίες τιμές στην αγορά εξισορρόπησης.
4. Με τη στοχευμένη χωροθέτησή της, μπορεί να δώσει απαντήσεις στο χρόνιο και συνεχώς επιδεινούμενο πρόβλημα του κορεσμού των δικτύων.
5. Μπορεί επίσης, εφόσον ενσωματωθεί στις εγκαταστάσεις παραγωγών και καταναλωτών να αποφέρει σημαντικά οφέλη και σε αυτούς.

Η Επιτροπή και οι stakeholders
Στο πλαίσιο προετοιμασίας των προτάσεων, η Επιτροπή, μελέτησε ακόμα και ενσωμάτωσε, επισημάνσεις των άμεσα ενδιαφερόμενων φορέων που κατατέθηκαν στη δημόσια διαβούλευση. Ανάμεσα σε αυτούς, η ΕΛΕΤΑΕΝ (Ελληνικη Επιστημονική Εταιρεία Αιολικής Ενέργειας), ο ΣΕΦ (Σύνδεσμος Εταιριών Φωτοβολταϊκών), ο ΣΠΕΦ (Σύνδεσμος Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά), ο ΕΣΗΑΠΕ (Ελληνικός Σύνδεσμος Ηλεκτροπαραγωγών από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας), ο ΕΣΠΕΝ (Ελληνικός Σύνδεσμος Προμηθευτών Ενέργειας, ο ΕΣΑΗ (Ελληνικός Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Εταιρειών Ηλεκτρικής Ενέργειας), η ΕΒΙΚΕΝ (Ένωση Βιομηχανικών Καταναλωτών Ενέργειας) κα.

Οι stakeholders, κατέθεσαν τις προτάσεις τους για σειρά θεμάτων που ελήφθησαν υπόψη από την Επιτροπή, όπως του κανόνες συμμετοχής των αποθηκευτικών σταθμών στις αγορές ηλεκτρισμού, τα εργαλεία δραστηριοποίησης, τους περιορισμούς, τις υποχρεώσεις για την αποτελεσματική συμμετοχή των αποθηκευτικών σταθμών σε όλες τις αγορές του Target Model, τη σωρευτική εκπροσώπηση των σταθμών, τις αποθηκευτικές μονάδες σε εγκαταστάσεις καταναλωτών, το πλαίσιο αδειοδότησης και σύνδεσης των αποθηκευτικών σταθμών στο δίκτυο/σύστημα, τις εναλλακτικές πηγές εσόδων και σχήματα ενίσχυσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης κα.

Οι διαφορετικές απόψεις εντός Επιτροπής
Όλα τα παραπάνω έχουν ληφθεί υπόψη και «ταξινομηθεί» στις προτάσεις της ΟΔΕ Αποθήκευσης. Σύμφωνα πάντως με έγκυρες πληροφορίες, τα ίδια τα μέλη της ΟΔΕ διατύπωσαν συχνά διαφορετικές απόψεις για επιμέρους θέματα με κυρίαρχο το προαναφερθέν θέμα της διαδικασίας της αδειοδότησης και κατά πόσο είναι εφικτό από πλευράς ευρωπαϊκής νομοθεσίας να περιορίζεται η εκδήλωση επενδυτικού ενδιαφέροντος. Όλοι όμως, συμφώνησαν στην ανάγκη επιλογής έργων και παροχής ενισχύσεων με βάση τις πραγματικές ανάγκες, στην αξιοποίηση της διεθνούς εμπειρίας, στην ανάγκη αποσυμφόρησης των δικτύων, στην ανάπτυξη των αποκεντρωμένων μονάδων αποθήκευσης, με τροποποίηση του πλαισίου ενεργειακού συμψηφισμού και στην επανεκκίνηση των επενδύσεων σε υβριδικούς σταθμούς στα νησιά.

Υπενθυμίζεται ότι η κυβέρνηση έχει εντάξει τις επενδύσεις για τη δημιουργία συστημάτων αποθήκευσης ενέργειας στο Ταμείο Ανάκαμψης. Συγκεκριμένα, προβλέπεται να ενισχυθούν έργα αποθήκευσης ενέργειας, είτε με μπαταρίες είτε με αντλησιοταμίευση, με χρηματοδότηση ύψους 450 εκατ. ευρώ. Παράλληλα, το επενδυτικό ενδιαφέρον έχει κορυφωθεί: Χαρακτηριστικό είναι το υπάρχον ενδιαφέρον για σταθμούς αποθήκευσης που θα συνδέονται με έργα ΑΠΕ: Οι αιτήσεις, ξεπερνούν σε ισχύ τα 7,5 GW, ενώ τα έργα αποθήκευσης ενέργειας σε μπαταρίες φτάνουν τα 1,9 GW. Τέλος, σε πολύ ώριμο στάδιο βρίσκονται σημαντικά έργα αποθήκευσης μέσω αντλησιοταμίευσης (αποθήκευση ενέργειας σε ταμιευτήρες υδροηλεκτρικών έργων).

Αποφυγή δημιουργίας έργων δύο ταχυτήτων
Το ΥΠΕΝ, βλέποντας ότι οι άδειες που έχουν ήδη δοθεί σε πρώτη φάση από τη ΡΑΕ για έργα αποθήκευσης, υπερβαίνουν κατά πολύ αυτήν τη δυναμικότητα ανέστειλε πρόσφατα σε νομοσχέδιό του έως την 31/12/2021 την υποβολή αιτήσεων, τη χορήγηση αδειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, την περιβαλλοντική αδειοδότηση και τη χορήγηση προσφορών σύνδεσης μόνον για τα έργα αποθήκευσης που συνδυάζονται με μονάδες ΑΠΕ. Αυτό δηλαδή δεν ισχύει για τους αμιγώς αποθηκευτικούς σταθμούς.

Η Ελληνική Πρωτοβουλία Συστημάτων Αποθήκευσης Ηλεκτρικής Ενέργειας, ως επίσημος φορέας εκπροσώπησης αρκετών επενδυτών, επεσήμανε δια του επιστημονικού της υπευθύνου Μανώλη Καραπιδάκη ότι ουσιαστικά με την συγκεκριμένη διάταξη, δημιουργείται μεγάλη καθυστέρηση στην αγορά ενέργειας το ΥΠΕΝ με εγκεκριμένα έργα να σταματούν την πορεία υλοποίησης τους, μεταφέροντας επιπλέον και λανθασμένα μηνύματα στην Ε.Ε. σχετικά με το τρόπο αντιμετώπισης των διαφόρων τεχνολογιών αποθήκευσης από τη χώρα μας.
Γενικότερα, η Πρωτοβουλία στηρίζει και προωθεί όλες τις τεχνολογίες αποθήκευσης και ως εκ τούτου ζητά από την Πολιτεία να αποφύγει τη δημιουργία έργων αποθήκευσης διαφορετικών ταχυτήτων. Ειδικά δε για τις τεχνολογίες αποθήκευσης με συσσωρευτές που συνεργάζονται ή/και συνδυάζονται με Α.Π.Ε., θεωρεί ότι αποτελούν γρήγορη και βιώσιμη λύση για την ανθεκτικότητα και την ευελιξία του Ηλεκτρικού Συστήματος.

Οι εταιρείες που επενδύουν στην Ελλάδα
Η Ελληνική Πρωτοβουλία Συστημάτων Αποθήκευσης Ηλεκτρικής Ενέργειας (Ε.Π.Σ.Α.Η.Ε.) ιδρύθηκε από το Ινστιτούτο Ενέργειας, Περιβάλλοντος & Κλιματικής Αλλαγής του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστήμιου σε συνεργασία με κορυφαίες ελληνικές και ξένες επιχειρήσεις στον ενεργειακό κλάδο όπως η EDF, η Enel Green Power, η MYTILINEOS, η Siemens Gamesa και η Vestas. Βέβαια, οι συγκεκριμένες εταιρείες δεν είναι οι μόνες που ανησυχούν για την εξέλιξη των αδειών που έχουν λάβει, αλλά και άλλες εταιρείες όπως: Η ΔΕΗ Ανανεώσιμες με οκτώ ληφθείσες άδειες παραγωγής από τη ΡΑΕ για σταθμούς αποθήκευσης (με συστοιχίες μπαταριών) σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη συνολικής ισχύος 950 MW. Τα 8 έργα αποθήκευσης ενέργειας θα παρέχουν χωρητικότητα αποθήκευσης ενέργειας 3 GWh. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη επένδυση στην αποθήκευση ενέργειας στην Ελλάδα, ύψους 600 εκατ. ευρώ, πολλαπλάσια από όλες όσες έχουν ήδη κατατεθεί για αδειοδότηση στη ΡΑΕ.

Άδειες παραγωγής εξασφάλισε πρόσφατα η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, για 4 έργα συνολικής ισχύος 375 MW (4 μονάδες σε Κοζάνη, Αρκαδία, Θεσσαλονίκη και Θήβα). Ειδικότερα τα έργα αφορούν σε 150 MW για την Τρίπολη, 100 MW για τη Ν. Σάντα στις Σάπες Ροδόπης, 100 MW για το Επιχειρηματικό Πάρκο Θεσσαλονίκης (ΕΠΑΘΕ) και 25 MW για τη Θήβα. Επένδυση στην αποθήκευσης ενέργειας μεγάλης κλίμακας προχωρά επίσης η εταιρεία, με τα δυο έργα αντλησιοταμίευσης που προωθεί στην Αμφιλοχία και στο Αμάρι της Κρήτη, που όμως δεν θίγονται από τη συγκεκριμένη διάταξη.

Η εταιρεία «Εφαρμογές Πυριτίου» του Ομίλου Κοπελούζου απέκτησε από τη ΡΑΕ δυο άδειες παραγωγής ενέργειας από Σταθμούς Αποθήκευσης Ηλεκτρικής Ενέργειας (στη ΒΙΠΕ Αλεξανδρούπολης και στη ΒΙΠΕ Πάτρας αντίστοιχα) μέσω συσσωρευτών ιόντων λιθίου, αποθηκευτικής ισχύος συσσωρευτών 150MW εκάστη και συνολικής χωρητικότητας 450MWh. Επίσης, πρόσφατα έλαβε άδεια για έργο ισχύος 300 MW, το οποίο θα αναπτυχθεί στον Ελλήσποντο Κοζάνης. Αλλά και ο όμιλος Mytilineos σε συμφωνία με την Egnatia Group που ανακοίνωσε στα μέσα Φεβρουαρίου (με επίκεντρο την απόκτηση 20 φωτοβολταϊκών πάρκων ισχύος 1,48 GW) περιλαμβάνει και 25 υπό ανάπτυξη έργα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας με χρήση συσσωρευτών (μπαταριών). Η Mytilineos μάλιστα έχει ολοκληρώσει μέσω του τομέα ΑΠΕ και Αποθήκευσης Ενέργειας (RSD) πολυάριθμα έργα αποθήκευσης ενέργειας στο εξωτερικό, με πιο πρόσφατο το σύστημα αποθήκευσης Byers Brae της Gresham House στη Σκωτία.

Επενδύσεις στη Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη
Άδειες παραγωγής ενέργειας για τους δυο σταθμούς αποθήκευσης έχει λάβει και η Eunice Energy Group σε Δυτική Μακεδονία και στην ευρύτερη περιοχή της Μεγαλόπολης, δυναμικότητας 250 MW με ενέργεια αποθήκευσης 1000 MWh η καθεμία, σε μια επένδυση συνολικού ύψους 600 εκατ. ευρώ. Η Eunice προγραμματίζει να ξεκινήσει την κατασκευή τους εντός του έτους ώστε να αρχίσουν να λειτουργούν το 2022, υπό την αίρεση της ωρίμανσης όλων των αδειοδοτικών διαδικασιών και προφανώς και της ολοκλήρωσης του κανονιστικού πλαισίου. Ειδικά το έργο της εταιρείας στην Πτολεμαΐδα έχει ήδη συμπεριληφθεί στα 16 εμβληματικά έργα της απολιγνιτοποίησης και θα συντελέσει θετικά στη δραστική αύξηση της διείσδυσης των ΑΠΕ στη χώρα μας ενώ παράλληλα αποτελεί επένδυση περίπου 300 εκατ. ευρώ.

Η Sunlight (όμιλος Olympia-Πάνος Γερμανός) επίσης συνεργάζεται με τον ΑΔΜΗΕ για την πιλοτική μονάδα μπαταριών, ισχύος 20 MW και χωρητικότητας 20 MWh στον υποσταθμό της Θήβας. Ειδικότερα, υπέγραψαν, συμφωνία συνεργασίας για την εγκατάσταση πιλοτικού σταθμού αποθήκευσης στον Υποσταθμό του ΑΔΜΗΕ στη Θήβα. Με συνολική ισχύ της τάξης των 20 MW και αποθηκευτική χωρητικότητα της τάξης των 20 MWh, η νέα εγκατάσταση έχει σκοπό την αναβάθμιση της ικανότητας του Συστήματος Μεταφοράς σε τοπικό επίπεδο και την αύξηση της χωρητικότητάς του για την ένταξη νέων σταθμών ΑΠΕ χωρίς να απαιτείται η κατασκευή νέας γραμμής μεταφοράς 150 kV. Ως τοποθεσία εγκατάστασης της πιλοτικής μονάδας επιλέχθηκε ο Υποσταθμός Υψηλής Τάσης της Θήβας δεδομένου ότι η περιφερειακή ενότητα της Βοιωτίας χαρακτηρίζεται από μεγάλη εγκατεστημένη ισχύ, τόσο θερμικών μονάδων όσο και μονάδων ΑΠΕ.

Εν κατακλείδι, το θέμα, παρότι μακρινό για την καθημερινότητα του μέσου πολίτη θα βρίσκεται συνέχεια στο προσκήνιο, καθώς οι επενδύσεις στην αποθήκευση ενέργειας είναι κομβικές για τον στόχο της απανθρακοποίησης του ηλεκτρικού συστήματος και την περαιτέρω διείσδυση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Το θέμα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ενώ οι εξελίξεις στο θεσμικό πλαίσιο αναμένεται να δώσουν απαντήσεις για την περαιτέρω επένδυση στον κλάδο.