Το green deal στα πλαστικά και πώς μπορεί να δημιουργηήσει αξία στη βιομηχανία, στην οικονομία και στην κοινωνία. Γράφει η Αλεξάνδρα Γκίτση

Από το 1950 μέχρι και σήμερα έχουν παραχθεί σε παγκόσμια κλίμακα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περισσότερα από 8,3 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικού και φυσικά αρκετά δισεκατομμύρια τόνοι απορριμμάτων. Μόνο η Ελλάδα παράγει περισσότερους από 700.000 τόνους πλαστικών απορριμμάτων ετησίως ή 68 κιλά πλαστικών κατά κεφαλήν, ενώ μόλις το 8% αυτών ανακυκλώνεται, εξαιτίας των χαμηλών ποσοστών διαλογής, των δυσκολιών ανάκτησης των πλαστικών από μικτά ρεύματα απορριμμάτων και των περιορισμένων υποδομών ανακύκλωσης. Το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων (84%) καταλήγει σε χωματερές ή στους δρόμους, και στις θάλασσες. Εξαιτίας της πλαστικής ρύπανσης, η οποία επηρεάζει την τουριστική, τη ναυτιλιακή αλλά και την αλιευτική οικονομία, η ελληνική οικονομία εκτιμάται ότι χάνει ετησίως περίπου 26 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με στοιχεία της WWF.

Αυτή, όμως, είναι η μία όψη του νομίσματος. Γιατί την ίδια στιγμή σε όρους Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, η δραστηριότητα του ευρύτερου κλάδου πλαστικών εκτιμάται ότι δημιουργεί συνολικά πάνω από 3 δισ. ευρώ (πηγή: ΙΟΒΕ), ποσό που αντιστοιχεί στο 1,6% του ελληνικού ΑΕΠ. Η δε άμεση συνεισφορά στο ΑΕΠ της χώρας εκτιμάται σε 729 εκατ. ευρώ και η έμμεση επίδραση, δηλαδή η επίδραση από τους προμηθευτές αγαθών και υπηρεσιών, ανέρχεται περίπου στα 761 εκατ. ευρώ. Σε όρους απασχόλησης, λαμβάνοντας υπόψη τις πολλαπλασιαστικές επιδράσεις, η συνολική συνεισφορά εκτιμάται σε 67,2 χιλιάδες θέσεις εργασίας (1,8% της συνολικής απασχόλησης). Η συμβολή από τη λειτουργία του ευρύτερου κλάδου πλαστικών μπορεί να αποτυπωθεί και με τη χρήση πολλαπλασιαστών.

Με απλά λόγια, κάθε αύξηση κατά ένα ευρώ του ακαθάριστου προϊόντος που παράγεται από τις βιομηχανικές μονάδες του κλάδου, οδηγεί έμμεσα σε αύξηση του ΑΕΠ της ελληνικής οικονομίας κατά 2,1 ευρώ, με τον αντίστοιχο πολλαπλασιαστή να ανέρχεται στο 2 σε όρους απασχόλησης. Λαμβάνοντας υπόψη και τις προκαλούμενες επιδράσεις, κάθε ευρώ άμεσης συνεισφοράς των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο αντιστοιχεί σε 4,2 ευρώ συνολικής συνεισφοράς στο ΑΕΠ. Με άλλα λόγια, για κάθε ευρώ προστιθέμενης αξίας στον κλάδο των πλαστικών δημιουργούνται άλλα 3,2 ευρώ ΑΕΠ στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας.

Το πλαστικό ως απάντηση στην πανδημία
Πρόκειται, δηλαδή, για μια σημαντική βιομηχανία όχι μόνο για την Ελλάδα και την Ευρώπη, αλλά και για την παγκόσμια οικονομία και ένα προϊόν το οποίο «αναστήθηκε» και έγινε, εν μέσω του ανένδοτου κατά του, περισσότερο φιλικό εν μέσω της πανδημίας. Είτε με τη μορφή της μάσκας είτε με εκείνη της συσκευασίας, χωριστά για κάθε φρούτο ή λαχανικό, το πλαστικό μιας χρήσης επέστρεψε χάρη στην κρίση του COVID-19. Χάρη στις εξαιρετικές ιδιότητες «φραγμού» και την προστασία, που προσφέρει σε μολύνσεις από ιούς, βακτήρια κ.λπ., το πλαστικό αποτελεί από τα πλέον σημαντικά υλικά στο χώρο της υγείας. Από τα χειρουργικά γάντια και τις κάψουλες, που περιέχουν φαρμακευτικές ουσίες, τις σύριγγες και τις πένες χορήγησης ινσουλίνης, τους σωλήνες IV, τους καθετήρες, τα τσιρότα, μέχρι και τις τεχνητές καρδιακές βαλβίδες και τα διάφορα εξαρτήματα τεχνολογικών επιτευγμάτων, το σύστημα υγείας δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς τα πολυάριθμα προϊόντα από πλαστικό.

Εν μέσω πανδημίας ο εξοπλισμός που προσέφερε προστασία και ασφάλεια στο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, που έδωσε και δίνει τη μάχη στα νοσοκομεία, είχε ως βασικό υλικό το πλαστικό, (γάντια, μάσκες, στολές, προσωπίδες, γυαλιά). Επίσης, το 3D Printing, το οποίο αξιοποιήθηκε για την ταχύτατη παραγωγή βαλβίδων αναπνευστήρων, αλλά και άλλων εξαρτημάτων, είχε ως βασική πρώτη ύλη το πλαστικό. Τον προηγούμενο χρόνο, παγκοσμίως, πολλές γραμμές παραγωγής της βιομηχανίας πλαστικών, άλλαξαν προσαρμόστηκαν και τελικά λειτούργησαν στις δύσκολες υγειονομικές συνθήκες, για να καλύψουν τόσο τις αυξημένες ανάγκες ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού, όσο και στην παραγωγή νέων προϊόντων στην κατεύθυνση της καινοτομίας. Παραδείγματος χάριν, στις ΗΠΑ η παραγωγή πλαστικών ρητινών αυξήθηκε πέρυσι κατά 0,9% σε σύγκριση με ανάπτυξη 1,2% που είχε καταγράψει το 2019. Παρά τη μικρότερη ανάπτυξη, το πλαστικό ήταν το μόνο τμήμα της βιομηχανίας χημείας των ΗΠΑ, η οποία περιλαμβάνει τα πάντα, από λιπάσματα έως συνθετικό καουτσούκ, που εμφάνισε πέρυσι ανάπτυξη.
Σύμφωνα με τον Economist, υπό αυτές τις συνθήκες, η κατανάλωση πλαστικού μιας χρήσης μπορεί να έχει αυξηθεί κατά 250% έως 300% μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι αναλυτές της βιομηχανίας αποδίδουν τη συνεχιζόμενη ανάπτυξη της αμερικανικής πλαστικής βιομηχανίας στην αυξημένη ζήτηση των καταναλωτών και στον χαρακτηρισμό της «απαραίτητη» ως απάντηση στο COVID-19. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, 89 εκατομμύρια ιατρικές μάσκες χρειάζονται παγκοσμίως κάθε μήνα και όσο θα διαρκεί η πανδημία του κορονοϊού, μαζί με 76 εκατομμύρια προστατευτικά γυαλιά και 1,6 εκατομμύρια προστατευτικές μάσκες προσώπου. Ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με ερευνητική έκθεση, προβλέπει αύξηση της μάσκας μιας χρήσης από 800 εκατομμύρια δολάρια το 2019 σε 166 δισεκατομμύρια δολάρια το 2020.

Και αυτή η στροφή δεν αφορά μόνο στις μάσκες μιας χρήσης που έχουν μπει στη ζωή μας. Η Καλιφόρνια ήρε επί δύο μήνες την απαγόρευση της πλαστικής σακούλας μιας χρήσης. Στη Σαουδική Αραβία, τα εμπορικά κέντρα επιβάλλουν στους πελάτες τους τη χρήση γαντιών μιας χρήσης.
Στην Ευρώπη από την άλλη, μετά από μια απότομη πτώση της παραγωγής λόγω του COVID-19 στο πρώτο εξάμηνο του 2020, η παραγωγή άρχισε να ανακάμπτει ξανά στο δεύτερο περσινό εξάμηνο και το πρώτο τρίμηνο του 2021. Ωστόσο, η ταχύτητα ανάκτησης εξαρτάται από τον αντίκτυπο του COVID-19 και από τη ζήτηση πλαστικών. Με τον Σύνδεσμο Plastic Europe, να εκτιμά πως η βιομηχανία πλαστικών θα «πιάσει» τα προ πανδημίας επίπεδα παραγωγής όχι πριν από το 2022.
Την ίδια στιγμή αναλυτές εκτιμούν πως η επιστροφή, στο πλαστικό έτσι όπως το γνωρίζουμε σήμερα, θα είναι προσωρινή. Και δεν έχουν άδικο. Το Green Deal και η στροφή σε μια πιο βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί βασικό στόχο για το πώς ως οικονομία και κοινωνία θα μπορέσουμε να μετατρέψουμε τα απορρίμματα σε αξιοποιήσιμους πόρους, με το ελάχιστο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

«Εχθρός μας είναι τα απορρίμματα που δεν ανακυκλώνονται, όχι τα πλαστικά»
Σύμφωνα με τον Βασίλη Γούναρη, πρόεδρο του Συνδέσμου Βιομηχανιών Πλαστικών Ελλάδος (ΣΒΠΕ): «Η κρίση ανέδειξε περισσότερο στο ευρύ κοινό, την ήδη γνωστή υγειονομική αξία του πλαστικού. Η συλλήβδην δαιμονοποίηση του πλαστικού είναι μια εντελώς λάθος προσέγγιση». Όπως λέει «εχθρός μας είναι τα απορρίμματα που δεν ανακυκλώνονται, όχι τα πλαστικά. Και αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό από τον πολύ κόσμο, που πρέπει να συμβάλλει στην ανακύκλωση».
Σύμφωνα με τον κ. Γούναρη, «οι απαγορεύσεις υλικών και η αντικατάσταση τους με εναλλακτικά, ιδίως όταν δεν έχει γίνει Ανάλυση για τον Κύκλο Ζωής (LCA) των υλικών αυτών και τις δυνητικές επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, δεν θα προσφέρουν τις επιθυμητές λύσεις».

Σημειώνει δε πως «οι απαγορεύσεις αποθαρρύνουν τις επενδύσεις, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την περαιτέρω ανάπτυξη τεχνολογιών και τη δημιουργία υποδομών για την αποτελεσματικότερη ανακύκλωση πλαστικών».
Τονίζει ότι τα προϊόντα, που έχουν παραχθεί από πλαστικά είναι ένας σύμμαχος της ανθρωπότητας στην προσπάθεια για βελτίωση της καθημερινότητας μας. Ιδίως, όπως λέει, αυτή τη δύσκολη, εσωστρεφή περίοδο της πανδημίας, ο ατομικός προστατευτικός εξοπλισμός, που κατά κύριο λόγο κατασκευάστηκε από πλαστικά, αποτέλεσε πολλές φορές τον καθοριστικό παράγοντα μεταξύ ζωής και θανάτου.

Παρά ταύτα, επανερχόμενος στο θέμα των απαγορεύσεων και των εναλλακτικών υλικών, αναφέρει ότι τόσο η εταιρεία που εκπροσωπεί, η BASF, όσο και οι υπόλοιπες εταιρείες, που απαρτίζουν τον κλάδο της βιομηχανίας πλαστικών αναδιπλώνονται και κάνουν αυτό που γνωρίζουν καλύτερα από κάθε άλλο κλάδο: Καινοτομούν και παράγουν υλικά και προϊόντα, τα οποία είναι πιο εύκολο να ανακυκλωθούν και αγκαλιάζουν τις αρχές της Κυκλικής Οικονομίας, έτσι ώστε να συμβάλλουν αποφασιστικά στην απαιτητική μετάβαση από το γραμμικό μοντέλο της οικονομίας στο Κυκλικό, που αποτελεί και τη μεγάλη επιδίωξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Οι λέξεις-κλειδιά για τις εταιρείες του κλάδου, σημειώνει ο κ. Γούναρης, είναι δύο: Προσαρμογή και καινοτομία.

Σε ό,τι αφορά στις προκλήσεις, μια από τις μεγαλύτερες για τον κλάδο είναι αυτή, που έχει ονομαστεί «κρίση των απορριμμάτων». Έχει προκληθεί από την αναποτελεσματική διαχείριση των απορριμμάτων σε πολλές χώρες του πλανήτη, ιδίως στη Νοτιοανατολική Ασία. Δημιουργεί μια απωθητική εικόνα για τα πλαστικά, που κρύβει κάτω από το χαλί τα αναρίθμητα οφέλη του υλικού.
Ο ίδιος εμφανίζεται αισιόδοξος ότι το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί. Πως; «Με επενδύσεις στις υποδομές, έτσι ώστε η ανακύκλωση να γίνει μια εύκολη διαδικασία για όλους, από τις μεγάλες πόλεις του πλανήτη μέχρι και το τελευταίο χωριό στην Ελλάδα. Με εκπαίδευση του κοινού, με μεγάλης κλίμακας καμπάνιες για το πώς θα απορρίπτει ορθά τα απορρίμματα μετά τη χρήση τους», λέει.

Σε άλλο μέρος της συνομιλίας μας ο κ. Γούναρης αναφέρει πως η βιομηχανία πλαστικών έχει κάνει σημαντικά βήματα τα τελευταία χρόνια για να αντιμετωπίζει τις συγκεκριμένες προκλήσεις. Βελτίωση των υλικών μέσω επενδύσεων σε τεχνολογικές λύσεις, έρευνα και ανάπτυξη νέων μορφών ανακύκλωσης, εκδηλώσεις που αυξάνουν την ευαισθητοποίηση του κοινού, όπως οι καθαρισμοί παραλιών, ακόμη και συνέδρια, προκειμένου να ενημερώσουμε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για τις διαθέσιμες λύσεις, που υπάρχουν και τις βέλτιστες πρακτικές σε όλο τον πλανήτη.

Μια άλλη μεγάλη πρόκληση, αλληλένδετη με τα απορρίμματα κατά τον ίδιο αποτελεί επίσης η ανακύκλωση, ή μάλλον όπως σημειώνει, η έλλειψη της.
Τονίζει πως η βιομηχανία υποστηρίζει τις καινοτομίες στις τεχνολογίες ανακύκλωσης πλαστικών, επενδύοντας στην αύξηση της παραγωγικής ικανότητας και στη χημική ανακύκλωση, η οποία θα καταστήσει πραγματικότητα την ανακύκλωση δύσκολων υλικών, προσφέροντας ακόμη ένα επι πλέον όπλο στη φαρέτρα μας, όπως αναφέρει.
Και καταλήγει, «επιχειρούμε να εξέλθουμε από την υγειονομική κρίση, παραμένουμε πλήρως αφοσιωμένοι στην εκπλήρωση ακόμη μιας πρόκλησης. Της μετάβασης στο μοντέλο της Κυκλικής Οικονομίας, που πιστεύουμε ότι θα επιτρέψει στους πολίτες να αναγνωρίσουν και να εκτιμήσουν την αξία των πλαστικών».

Το παράδειγμα της Ελλάδας
Αξίζει να σημειωθεί ότι καταγράφηκε μείωση 99,9% στη χρήση της πλαστικής σακούλας ελαφρού βάρους στο κανάλι των σούπερ μάρκετ της χώρας μας πέρυσι σε σχέση με το 2017. Σύμφωνα με μελέτη του Ινστιτούτου Έρευνας Λιανεμπορίου Καταναλωτικών Αγαθών (ΙΕΛΚΑ), από 1,8 δισ. σακούλες που διατέθηκαν το 2017, λιγότερες από 1 εκατ. σακούλες διατέθηκαν το 2020. Έτσι, η κατά κεφαλήν ετήσια κατανάλωση πλαστικής σακούλας στο κανάλι του σούπερ μάρκετ μειώθηκε από 167 σακούλες ανά κάτοικο σε 0,1 ενώ η διάθεση βιοαποικοδομήσιμων-κομποστοποιήσιμων λεπτών πλαστικών σακούλων, η οποία ήταν μηδαμινή το 2017, το 2020 έφτασε τα 35 εκατ. τεμάχια και το 2021 αναμένεται να ξεπεράσει τα 250 εκατ. τεμάχια, αύξηση πάνω από 600%.

Παράλληλα, η διάθεση επαναχρησιμοποιούμενων τσαντών πολλαπλασιάστηκε. Εκτιμάται ότι τα ελληνικά νοικοκυριά την τελευταία τριετία έχουν προμηθευτεί άνω των 32 εκατ. τεμαχίων και σε κάθε νοικοκυριό αναλογούν 7,8 επαναχρησιμοποιούμενες τσάντες. Ειδικά από τον Ιανουάριο 2021 και μετά, η χρήση τους είναι πολύ πιο έντονη. Σε σχέση με τα λοιπά κανάλια εμπορίου-εστίασης καταγράφονται ανάμεικτες τάσεις. Σύμφωνα με το ΙΕΛΚΑ, «η έλλειψη ουσιαστικών ελέγχων από την πολιτεία επέφερε αυξητικές τάσεις σε κάποια κανάλια. Συγκεκριμένα, η εξαίρεση των υπαίθριων λαϊκών αγορών και των περιπτέρων από την εφαρμογή της νομοθεσίας» συνιστά «μία προβληματική κατάσταση που στέλνει λάθος μηνύματα στους πολίτες σε σχέση με τα μέτρα και τους στόχους τους, ενώ δημιουργεί και πρακτικά προβλήματα. Χαρακτηριστικό είναι ότι εκτός της μη επιβολής περιβαλλοντικού τέλους, εξακολουθούν να κυκλοφορούν πλαστικές σακούλες χωρίς σήμανση, κάτι που αποτελεί επίσης κοινοτική υποχρέωση».
Επίσης, καταγράφεται μερική εφαρμογή του μέτρου στο λιανεμπόριο τροφίμων (π.χ. αρτοποιία, κρεοπωλεία) με εφαρμογή κυρίως από τις οργανωμένες αλυσίδες καταστημάτων, στον κλάδο της εστίασης, με εξαίρεση τις οργανωμένες αλυσίδες εστίασης.

Οι βασικοί στόχοι
Η διαδικασία, ωστόσο, της εθνικής μετάβασης σε ένα κυκλικό μοντέλο ανάπτυξης εξακολουθεί να αντιμετωπίζει ισχυρές προκλήσεις. Οι επιδόσεις της Ελλάδας υπολείπονται του μέσου όρου της Ε.Ε. σε βασικούς τομείς, όπως η μείωση των αποβλήτων [Παραγόμενα αστικά απόβλητα ανά κάτοικο: Ελλάδα 515 kg (2018) – Ε.Ε. 502 kg (2019)], η ανακύκλωση υλικών [(Ποσοστό ανακύκλωσης αστικών αποβλήτων: Ελλάδα 20,1 (2018) – EE 47,6 (2019)], η ενσωμάτωση δευτερογενών υλικών [Κυκλικός ρυθμός χρήσης υλικών – % επί της συνολικής χρήσης υλικών: Ελλάδα 4,2 % (2019) – Ε.Ε. 12,4 % (2019)] και η οικοκαινοτομία [Δείκτης οικοκαινοτομίας: Ελλάδα 75 (2019) – EE 100 (2019].

Οι βασικές προτεραιότητες, που προωθούνται από το αρμόδιο υπουργείο για την ανακύκλωση αφορούν κυρίως:
• Πλαστικά μίας χρήσης. Πρόληψη και μείωση του αντίκτυπου ορισμένων πλαστικών στο υδάτινο περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία, καθώς και προώθηση της μετάβασης στην κυκλική οικονομία, με καινοτόμα και βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα, προϊόντα και υλικά. Στις ενδεικτικές δράσεις συμπεριλαμβάνονται η σταδιακή υποχρεωτική χρήση επαναχρησιμοποιήσιμων σκευών σε δημόσιες εκδηλώσεις, η στροφή των καταναλωτών σε επαναχρησιμοποιήσιμα σκεύη, καθώς και οι εθελοντικές συμφωνίες στον τομέα της εστίασης και των ξενοδοχείων.
• Συσκευασίες – πλαστικές σακούλες μεταφοράς. Πρόληψη της παραγωγής αποβλήτων συσκευασίας και εξάλειψη ή ελαχιστοποίηση, σε σημαντικό βαθμό, του περιβαλλοντικού αποτυπώματος των συσκευασιών, με την ενθάρρυνση της αύξησης του ποσοστού επαναχρησιμοποιήσιμων συσκευασιών που διατίθενται στην αγορά, καθώς και της μείωσης της κατανάλωσης πλαστικής σακούλας μεταφοράς.
• Βιομηχανικά Απόβλητα. Υιοθέτηση, από την πλευρά των βιομηχανικών φορέων, της πρόληψης και της συνεπακόλουθης μείωσης του λειτουργικού κόστους, λόγω εξοικονόμησης πρώτων υλών και πόρων για αποθήκευση, επεξεργασία και διάθεση των αποβλήτων.

Τα προβλήματα στη διαχείριση αποβλήτων
Αντιμέτωπη με τις περιβαλλοντικές προκλήσεις, που προκύπτουν κυρίως από δυσλειτουργίες στο σύστημα διαχείρισης αποβλήτων, η πλαστική βιομηχανία έχει δραστηριοποιηθεί ενεργά στην αναζήτηση λύσεων. Στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Συμμαχίας για τα Πλαστικά (Global Plastics Alliance), στην οποία συμμετέχουν 75 σύνδεσμοι βιομηχανίας πλαστικών από 40 χώρες, έχουν αναπτυχθεί περισσότερα από 355 έργα για την πρόληψη της διαρροής πλαστικών στο περιβάλλον.

Με αντίστοιχο σκοπό, 27 εταιρείες του κλάδου των πλαστικών και της αλυσίδας αξίας καταναλωτικών προϊόντων ίδρυσαν τον Ιανουάριο του 2019 τη Συμμαχία για την Εξάλειψη των Πλαστικών Αποβλήτων (Alliance to End Plastic Waste). Τα μέλη της συμμαχίας έχουν δεσμευτεί να επενδύσουν τουλάχιστον 1,5 δισεκ. δολάρια στα πρώτα πέντε έτη της λειτουργίας της συμμαχίας σε έργα εξάλειψης των πλαστικών αποβλήτων. Ιδιαίτερα ενθαρρυντικά είναι τα αποτελέσματα από καινοτόμες λύσεις που υιοθετούνται στον τομέα της χημικής ανακύκλωσης, με τις οποίες χαμηλής ποιότητας πλαστικά απόβλητα.

Οι προσπάθειες εταιρειών, συνδέσμων, δημόσιων φορέων, αλλά και των καταναλωτών, φαίνεται πως έχουν ξεκινήσει να αποδίδουν στην ΕΕ. Συγκεκριμένα, η ποσότητα πλαστικών που καταλήγουν σε υγειονομική εδαφική ταφή στις 28 χώρες της ΕΕ, τη Νορβηγία και την Ελβετία έχει μειωθεί από 12,9 εκατ. τόνους το 2006 σε 7,2 εκατ. τόνους το 2018. Την ίδια περίοδο, έχει διπλασιαστεί η ποσότητα πλαστικών που ανακυκλώνονται (από 4,7 σε 9,4 εκατ. τόνους), ενώ η ενεργειακή ανάκτηση από πλαστικά έχει αυξηθεί από 7 σε 12,4 εκατ. τόνους.
Όμως σε αρκετές περιπτώσεις, οι εναλλακτικές λύσεις που υιοθετούν οι καταναλωτές δεν είναι απαραίτητα καλύτερες για το περιβάλλον. Για παράδειγμα, χάρτινα ποτήρια που κερδίζουν έδαφος έναντι τον πλαστικών την τελευταία περίοδο στην Ελλάδα, έχουν πλαστική εσωτερική επίστρωση και δεν ανακυκλώνονται, ενώ με την αλλαγή από πλαστικό σε χαρτί δεν αποφεύγεται η σπατάλη ενέργειας και πόρων λόγω της εξαιρετικά σύντομης διάρκειας ωφέλιμης ζωής τους.

Οι προκλήσεις τις επόμενης 4ετιας
Οι νέοι Ευρωπαϊκοί κανόνες για τα πλαστικά μιας χρήσης που τίθενται σε εφαρμογή από το καλοκαίρι, δημιουργούν νέα δεδομένα: Πλαστικά μαχαιροπίρουνα (πιρούνια, κουτάλια, μαχαίρια, ξυλάκια φαγητού), πλαστικά πιάτα, πλαστικά καλαμάκια, πλαστικοί αναδευτήρες ποτών, πλαστικές μπατονέτες, πλαστικά στηρίγματα μπαλονιών (όχι τα μπαλόνια), περιέκτες τροφίμων και ποτών κατασκευασμένοι από διογκωμένο πολυστυρένιο (όπως φελιζόλ), καθώς και τα καπάκια και τα καλύμματά τους, κυπελάκια για ποτά από διογκωμένο πολυστυρένιο (όπως φελιζόλ), καθώς και τα καπάκια και καλύμματά τους. Επιπλέον, όλα τα προϊόντα που κατασκευάζονται από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη (όπως σακούλες και περιέκτες τροφίμων από οξοδιασπώμενη πλαστική ύλη). Η απαγόρευση των παραπάνω προϊόντων δεν αφορά δημόσιες συμβάσεις για τις οποίες η διαδικασία ανάθεσης έχει ξεκινήσει πριν την 1η Φεβρουαρίου 2021.

Παρά την ανατροπή, ο κλάδος θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να μεταβεί στην επόμενη ημέρα μέσω και της αξιοποίησης των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, στο πλαίσιο του εθνικού σχεδίου που έχει τεθεί σε διαβούλευση. Αναμένεται με την αξιοποίηση των 19,3 δισ. ευρώ, σε μορφή χορηγήσεων και 12,7 δισ. ευρώ σε χαμηλότοκα δάνεια και σε συνδυασμό με τους πόρους του ΕΣΠΑ (2021-2027), να επιτευχθεί μια σημαντική αναπτυξιακή δυναμική με επενδύσεις σε υποδομές, μεταρρυθμίσεις για την αύξηση της παραγωγικότητας, συμμετοχή στην αγορά εργασίας, μόχλευση ιδιωτικών πόρων, μείωση της ανεργίας και του επενδυτικού κενού.

Η χημική βιομηχανία, κατ’ εξοχήν καινοτομικός και εξαγωγικός κλάδος, έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει σε αυτόν τον μετασχηματισμό, μειώνοντας την υστέρηση παραγωγικότητας, με την ψηφιακή και περιβαλλοντική αναβάθμιση, με την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού της, προχωρώντας σε τεχνολογικό εκσυγχρονισμό και αλλάζοντας το μοντέλο λειτουργίας της. Τα υλικά για εξοικονόμηση ενέργειας, οι τεχνολογίες υδρογόνου, η κυκλική οικονομία και το κλίμα είναι προνομιακός χώρος ανάπτυξης για τη χημική βιομηχανία, μέσα από την εφαρμοσμένη έρευνα και ανάπτυξη.  Ήδη, το Υπουργείο Περιβάλλοντος έχει ανακοινώσει 11 πρωτοβουλίες προς χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης, συνολικού ύψους περίπου 17 δισ. ευρώ.

BEST PRACTICES
Η μετάβαση στο μοντέλο της Κυκλικής Οικονομίας, μέσα από καλές πρακτικές
• polynSPIRE: Το έργο polynSPIRE, το οποίο χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 εξετάζει τη χρήση ενός αποδοτικού συστήματος μετατροπής των πλαστικών αποβλήτων σε πρώτες ύλες μέσω τεχνολογιών ανακύκλωσης και αξιοποίησης δευτερογενών πρώτων υλών. Το έργο προτείνει τον συνδυασμό τεσσάρων καινοτόμων τεχνικών ανάλογα με την πηγή των πλαστικών αποβλήτων (οικιακά/βιομηχανικά), της σύνθεσής τους καθώς και άλλων σχετικών παραμέτρων.

• Η2020 DEMETO: Το έργο DEMETO, στοχεύει στην εφαρμογή χημικής ανακύκλωσης προϊόντων PET σε βιομηχανική κλίμακα και κατ’ επέκταση στον περιορισμό των πλαστικών αποβλήτων. Η τεχνολογία του έργου έχει επιδειχθεί σε πραγματική κλίμακα στο πλαίσιο του έργου SymbiOptima (H2020). Πρόκειται για τεχνολογία κατάλυσης της αντίδρασης του αποπολυμερισμού του πλαστικού από τα μπουκάλια καθώς και από άλλα αντικείμενα από PET, με τη χρήση μικροκυμάτων. Το κύριο παράγωγο της διαδικασίας είναι η πρώτη ύλη PET (PG και PTA), το οποίο χρησιμοποιείται εκ νέου στη χύτευση νέων πλαστικών προϊόντων. Το έργο στοχεύει στην ανάπτυξη βιομηχανικής μονάδας.

• PLASTIC ENERGY: Η εταιρεία Plastic Energy Global, με έδρα το Λονδίνο, έχει αναπτύξει τεχνολογία για θερμική αναεροβική (TAC) διαδικασία χημικής ανακύκλωσης. Μέσα από τη συγκεκριμένη διαδικασία, απόβλητα από μια σειρά πλαστικών υλών (LDPE, HDPE, PS, PP), τα οποία έχουν απορριφθεί λόγω χαμηλής ποιότητας από τη μηχανική ανακύκλωση θερμαίνονται χωρίς οξυγόνο, έως ότου τα πολυμερή μόρια διασπώνται για να σχηματίσουν πλούσιο κορεσμένο ατμό υδρογονανθράκων (rich saturated hydrocarbon vapour). Στη συνέχεια ο ατμός διυλίζεται σε ντίζελ, νάφθα και άλλα προϊόντα. Στη συνέχεια, αυτά τα προϊόντα μετατρέπονται σε υψηλής ποιότητας πλαστικές ύλες, οι οποίες δεν διαφέρουν από τις πρωτογενείς ύλες και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ακόμα και για τη συσκευασία τροφίμων και ποτών.

• P&G: Η Procter & Gamble έχει βάλει ως στόχο τη μείωση της χρήσης πρωτογενούς πλαστικού στις συσκευασίες κατά 50% και την επίτευξη 100% ανακυκλώσιμων ή επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών ως το 2030. Στο πλαίσιο αυτό έγινε η πρώτη εταιρεία ταχυκίνητων καταναλωτικών προϊόντων (FMCG) που εντάχθηκε στην πρωτοβουλία RecyClass, μια διαδικασία πιστοποίησης που συμβάλλει στην προσπάθεια να γίνουν οι πλαστικές συσκευασίες μέρος της κυκλικής οικονομίας, με δυνατότητα ιχνηλάτησης των υλικών σε όλο το μήκος της παραγωγικής και καταναλωτικής αλυσίδας.

• Coca-Cola: Η εταιρεία εγκαινίασε το κέντρο ανακύκλωσης και κυκλικής οικονομίας στη Θεσσαλονίκη, Zero Waste Lab που βρίσκεται στο χώρο της HELEXPO. Οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα μέσα από μια βιωματική ξενάγηση να μάθουν για την πρόληψη, τη διαχείριση, την ανακύκλωση και την επανάχρηση των απορριμμάτων αλλά και πώς με έξυπνους και αποτελεσματικούς τρόπους μπορούν να εντάξουν τις αρχές της κυκλικής οικονομίας στην καθημερινότητά τους.