Τα ερευνητικά αποτελέσματα ως καινοτόμες πρακτικές μεταφέρονται στις οργανωμένες ελληνικές βιομηχανίες μέσω στρατηγικών συνεργασιών.
Στην Ελλάδα, μετά από μια μακρά περίοδο αποβιομηχάνισης, η συμμετοχή της μεταποίησης στο ΑΕΠ διαμορφώθηκε το 2022 στο 8,81%, ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη. Με αυτό το δεδομένο, αποτελεί μεγάλο στοίχημα για τη χώρα η ενεργή και με αξιώσεις συμμετοχή της στο υπό διαμόρφωση νέο παραγωγικό οικοσύστημα και η αύξηση της συμμετοχής της μεταποίησης στο ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα στο 15%. Μόνο έτσι θα μπορέσει η Ελλάδα να κερδίσει ένα μερίδιο από την παραγωγική δυναμικότητα που θα μεταφερθεί εντός Ευρώπης, να συμμετάσχει παραγωγικά σε κάποιες φάσεις των υπό διαμόρφωση διεθνών αλυσίδων αξίας, να αξιοποιήσει την πληθώρα των στρατηγικών πρώτων υλών που διαθέτει και να παράξει καινοτομία στους στρατηγικούς τομείς των νέων βιομηχανικών τεχνολογιών και της πράσινης οικονομίας.
Η ψηφιακή μεταμόρφωση ενισχύει την ανταγωνιστικότητα
Στόχος της ανταγωνιστικής ελληνικής βιομηχανίας είναι η καινοτομία σε διαδικασίες και προϊόντα, η αύξηση της παραγωγικότητας, η αποτελεσματική πελατοκεντρικότητα, και η εξωστρεφής επιχειρηματική δραστηριότητα. Οι ψηφιακές τεχνολογίες παίζουν σημαντικό ρόλο και στις τέσσερις αυτές διαστάσεις.
Για παράδειγμα: (1) μέσω τεχνολογιών IoT μπορούμε να ελέγχουμε όλες τις λεπτομέρειες ποιότητας στη παραγωγή και να δημιουργήσουμε την επόμενη γενιά «παραγωγή ακρίβειας», (2) με την τεχνητή νοημοσύνη μπορούμε να αυτοματοποιήσουμε διαδικασίες με αποτέλεσμα τη μείωση κόστους και την αύξηση της παραγωγικότητας, (3) με τους ψηφιακούς δίδυμους και μοντέλα βελτιστοποίησης μπορούμε να ανταποκριθούμε άμεσα σε ξαφνικές αλλαγές στον εφοδιασμό πρώτων υλών και να εξυπηρετούμε σωστά στις απαιτήσεις των πελατών, ενώ (4) με τεχνολογίες μεγάλων δεδομένων μπορούμε να αναλύουμε πολύπλοκες αγοραστικές συμπεριφορές σε πολύ διαφορετικές αγορές ώστε να έχουμε αποτελεσματικές εξαγωγές.
Προκλήσεις στην υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών
Το τρίπτυχο της καινοτομίας αφορά τις διαδικασίες παραγωγής, τα προϊόντα και το επιχειρηματικό μοντέλο. Μια τυπική όμως μικρομεσαία ελληνική βιομηχανία συνήθως εισάγει από το εξωτερικό όλες τις τεχνολογίες (και άρα τις διαδικασίες) παραγωγής, έχει χαμηλής καινοτομίας προϊόντα επειδή έχει περιορισμένους πόρους να επενδύει σε έρευνα και ανάπτυξη, και ακολουθεί το απλό επιχειρηματικό μοντέλο της παραγωγής ημι-έτοιμων προϊόντων με προορισμό πολύ περιορισμένο πελατολόγιο. Για να είναι εξαγωγική απλά δίνει έμφαση στην ποιότητα, τα χαμηλά κοστολόγια και την άμεση εξυπηρέτηση.
Για να γίνει η υπέρβαση θα πρέπει να:
• Δημιουργήσουμε και στην Ελλάδα τοπική βιομηχανία παροχής ολοκληρωμένων βιομηχανικών τεχνολογικών εγκαταστάσεων, τουλάχιστον σε μεταποιητικούς κλάδους κάποιου μεγάλου μεγέθους όπως τρόφιμα, φάρμακα, μάρμαρο, αλουμίνιο, δομικά υλικά κλπ.
• Υποστηρίξουμε την τοπική ερευνητική κοινότητα για δημιουργία καινοτόμων βιομηχανικών τελικών προϊόντων στους παραπάνω υποκλάδους και να είναι διεθνώς πιστοποιημένα.
• Πειραματιστούμε με εναλλακτικές μορφές επιχειρηματικών μοντέλων, όπως για παράδειγμα η παροχή υπηρεσιών σε συνδυασμό με φυσικά προϊόντα, η δυναμική τιμολόγηση, κλπ.
R&D και ανταγωνιστικότητα
Η ελληνική ερευνητική κοινότητα έχει κάνει τεράστια βήματα τα τελευταία χρόνια αφού οι σχετικές δαπάνες ξεπέρασαν τα €3 δισ. το 2022, σημειώνοντας 17% αύξηση σε σχέση με το 2021. Μάλιστα η συμμετοχή στο ανταγωνιστικό πρόγραμμα Horizon κατατάσσει τη χώρα μας στην πρώτη δεκάδα μεταξύ των χωρών μελών της ΕΕ27. Όμως το πρόβλημα παραμένει η σωστή αξιοποίησή της από το τοπικό επιχειρηματικό οικοσύστημα.
Πέρα από μόνιμες δομές R&D που έχουν -λόγω μεγέθους- λίγες ελληνικές βιομηχανίες, υπάρχει η δυνατότητα για συνεργασία με ερευνητικά εργαστήρια αλλά και με καινοτόμες νεοφυείς επιχειρήσεις (startups) ή τεχνοβλαστούς ελληνικών πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων. Αυτό μπορεί να γίνει στο πλαίσιο στρατηγικών συνεργασιών ή ad hoc κοινών συμμετοχών σε εθνικά ή ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα. Αυτά που, όμως, είναι αναγκαία από πλευράς βιομηχανίας είναι ο ξεκάθαρος στόχος του ερευνητικού έργου, η ενεργή συμμετοχή των στελεχών στη σχεδίαση και υλοποίηση του έργου, και η δέσμευση της διοίκησης για πειραματισμό και υλοποίηση του καινοτόμου αποτελέσματος.
Συνεργασία της ερευνητικής κοινότητας σε ευρωπαϊκά έργα
Τα τελευταία χρόνια στο Εργαστήριο μας (ELTRUN στο ΟΠΑ) δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση -με τη συμμετοχή σε διεθνή ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα- στη σχεδίαση καινοτόμων τεχνολογικών λύσεων για τη διαμόρφωση του νέου παραγωγικού μοντέλου. Για παράδειγμα στο έργο PLOOTO αναπτύσσουμε πληροφοριακά συστήματα για τη μείωση των αποβλήτων και την πλήρη ιχνηλασιμότητα των δευτερογενών πρώτων υλών. Στο έργο MODAPTO προτείνουμε ευέλικτα βιομηχανικά συστήματα, αξιοποιώντας τεχνικές αρθρωτότητας (modularity) που ενισχύονται από την κατανεμημένη νοημοσύνη μέσω δια-λειτουργικών ψηφιακών δίδυμων. Στο έργο Tec4MaaSEs προτείνουμε τη συνεργατική εργασία μέσω ψηφιακών δίδυμων, προσδιορίζοντας πλέον την παραγωγή ως υπηρεσία στο πλαίσιο δικτύων αξίας (value networks).
Στόχος μας είναι τα ερευνητικά αποτελέσματα ως καινοτόμες πρακτικές να τα μεταφέρουμε στις οργανωμένες ελληνικές βιομηχανίες μέσω στρατηγικών συνεργασιών. Ήδη έχουμε αναπτύξει για μεγάλη ελληνική βιομηχανία στον κλάδο των μετάλλων τεχνολογικές υπηρεσίες βελτιστοποίησης για το χρονοπρογραμματισμό της πολύπλοκης παραγωγής ημι-έτοιμων βιομηχανικών προϊόντων.
Πέρα από την καλυτέρευση των βασικών KPIs παραγωγής υποστηρίζουμε την αποδοτική λήψη αποφάσεων των υπευθύνων παραγωγής, παρέχοντας τις αλγοριθμικές μεθόδους βελτιστοποίησης ως υπηρεσία που δίνει τη δυνατότητα στους υπεύθυνους για προσομοίωση και υπολογισμό πολλαπλών υποθετικών σεναρίων παραγωγής.
Καινοτομίες και τεχνολογικές τάσεις
Λειτουργούμε πλέον σε ένα επιχειρηματικό περιβάλλον που αλλάζει συνεχώς, με παγκόσμιες ή περιφερειακές κρίσεις (συρράξεις, κλιματική αλλαγή, επιδημίες, εμπορικοί πόλεμοι κλπ) που αλλάζουν ριζικά τη ζήτηση για τελικά προϊόντα, με ξαφνικές αναταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού, και με συνεχείς κανονιστικές παρεμβάσεις.
Σε αυτό το ευμετάβλητο περιβάλλον οι βιομηχανίες θα πρέπει να έχουν modular και απλές δομές που να έχουν ευελιξία και προσαρμογή στις κόστος, παραγωγικές υποδομές που να προσαρμόζονται εύκολα στις ξαφνικές αλλαγές στην προσφορά και ζήτηση, σημαντική γκάμα καινοτόμων προϊόντων με μεγάλη προστιθέμενη αξία, δυνατότητα διαχείρισης κινδύνου και άμεσου πειραματισμού με εναλλακτικές στρατηγικές, ευέλικτο εφοδιασμό από τοπικές μονάδες και γενικά δυναμικές και προσαρμόσιμες στρατηγικές σε όλες τις λειτουργίες τους. Είναι ξεκάθαρο ότι σε αυτό το επιχειρηματικό οικοσύστημα οι βιομηχανίες θα πρέπει να καινοτομούν αξιοποιώντας τα ερευνητικά αποτελέσματα, να επενδύουν σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό και να αξιοποιούν τα εργαλεία του ψηφιακού μετασχηματισμού.
Η σημασία της εκπαίδευσης και της ανάπτυξης των δεξιοτήτων
Προϋπόθεση για να κερδίσει η ελληνική βιομηχανία το στοίχημα της καινοτομίας και της ψηφιακής αναβάθμισης αποτελεί η ύπαρξη εξειδικευμένου και καλά εκπαιδευμένου προσωπικού, ιδιαίτερα σε μία περίοδο ελλείψεων ανθρώπινου δυναμικού στη χώρα μας, αλλά και διεθνώς. Οι προτεινόμενες δράσεις επικέντρωσης είναι:
1. Σωστή προετοιμασία των 12000 περίπου επιστημόνων μηχανικών που εισάγονται ετησίως στις 72 σχετικές σχολές, ώστε με τις αναγκαίες δεξιότητες να βοηθήσουν ως στελέχη στον μετασχηματισμό της ελληνικής μεταποίησης,
2. Αναβάθμιση της επαγγελματικής τεχνολογικής εκπαίδευσης, όπου στο πλαίσιο της πρόσφατης μεταρρύθμισης της επαγγελματικής εκπαίδευσης λειτουργούν ήδη 100 προγράμματα στα δημόσια ΙΕΚ με κατεύθυνση σπουδών τη βιομηχανία, με περίπου 2.000 σπουδαστές που θα μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες για εξειδικευμένο τεχνικό προσωπικό.
3. Υποστήριξη υφιστάμενων και νέων εργαζόμενων στη βιομηχανία μέσω της ενίσχυσης των δεξιοτήτων τους και της εκμάθησης εφαρμοσμένων δεξιοτήτων στο υπό διαμόρφωση παραγωγικό περιβάλλον του Industry 4.0.
4. Ενίσχυση του θεσμού των «βιομηχανικών διδακτορικών», που καθιερώθηκε πρόσφατα και αφορά τη χρηματοδότηση συνεργασιών ΑΕΙ και επιχειρήσεων για την υλοποίηση ερευνητικού έργου με στόχο την παραγωγή καινοτόμων προϊόντων/υπηρεσιών.
