Δημιουργεί νέους παραγωγικούς και επιχειρηματικούς κλάδους και εκσυγχρονίζει τις μεταφορές. η προώθηση της ηλεκτροκίνησης, όμως, είναι ικανή να αλλάξει ακόμα και τις παγκόσμιες οικονομικές και πολίτικες ισορροπίες.

Τα ηλεκτρικά οχήματα πρόκειται να μετασχηματίσουν σχεδόν κάθε μορφή μετακινήσεων και κάθε επίπτωση των μεταφορών, συμπεριλαμβανομένων του είδους των καυσίμων, των εκπομπών ρύπων, του κόστους, αλλά και τις επισκευές των οχημάτων ή την οδηγική συμπεριφορά. Αυτήν την περίοδο που διανύουμε, το βασικότερο κίνητρο για τη στροφή στην ηλεκτροκίνηση είναι η μείωση του διοξειδίου του άνθρακα, ώστε να περιοριστούν οι συνέπειες από την κλιματική αλλαγή. Είναι δεδομένο, όμως, ότι αυτό το οικολογικό κίνητρο μπορεί σύντομα να αλλάξει και να εξελιχθεί σε οικονομικό. Κι αυτό διότι τα ηλεκτρικά οχήματα αναμένεται πολύ σύντομα να αρχίσουν να γίνονται πιο φθηνά αλλά και πιο αποδοτικά σε σχέση με τα βενζινοκίνητα οχήματα. Το ερώτημα δεν αφορά το εάν, αλλά το πότε θα έχουμε τη στροφή προς την ηλεκτροκίνηση.

Από εκεί κι έπειτα υπάρχει πλήθος ζητημάτων που σχετίζονται με την ηλεκτροκίνηση και αφορούν κάθετα και οριζόντια ένα τεράστιο μέρος της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας. Για παράδειγμα, ποιες είναι οι νέες επενδυτικές ευκαιρίες που δημιουργούνται ώστε να υποστηριχθεί η παραγωγή των μπαταριών και των νέων υποδομών που απαιτούνται για τη στήριξη της ηλεκτροκίνησης; Και ποιος είναι ο πραγματικός αντίκτυπος στο διεθνές ενεργειακό σύστημα αλλά και στην οικονομική γεωπολιτική;

Τεχνολογία μπαταρίας
Σε απλούς αριθμητικούς όρους, η ηλεκτροκίνηση αποτελεί έναν από τους πιο ραγδαία αναπτυσσόμενους κλάδους στη σημερινή παγκόσμια οικονομία. Μέχρι το 2025, η Νορβηγία στοχεύει να είναι είτε ηλεκτρικό, είτε υβριδικό το 100% των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στους δρόμους της. Επίσης το ίδιο έτος, η Ολλανδία σχεδιάζει να απαγορεύσει όλα τα οχήματα που κινούνται με βενζίνη ή πετρέλαιο. Από την πλευρά της, η Γερμανία σχεδιάζει να απαγορεύσει όλους τους κινητήρες εσωτερικής καύσης, ενώ έως το 2040 Γαλλία και Βρετανία στοχεύουν να τερματίσουν όλες τις πωλήσεις νέων βενζινοκίνητων ή ετοιμοπόλεμων οχημάτων. Όσο για τη χώρα μας, έχει ήδη τεθεί ο στόχος το ένα τρίτο των νέων ταξινομήσεων να αφορά ηλεκτρικά οχήματα μέχρι το 2030.

Μπορεί ο στόχος αυτός να υπολείπεται αρκετά των υπολοίπων που έχουν τεθεί στην Ευρώπη, ωστόσο είναι χαρακτηριστικό πως αφορά περίπου 80.000 νέα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, τα οποία θα μπορούν να κυκλοφορούν στους ελληνικούς δρόμους. Αξίζει να σημειωθεί το 2019 τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που αγοράστηκαν στην Ελλάδα ήταν μόλις 17. Όπως έχει δηλώσει σχετικά η Γενική Γραμματέας του Υπουργείου Ενέργειας και Φυσικών Πόρων, Aλεξάνδρα Σδούκου: «Λάβαμε υπόψη μας τις τάσεις της αγοράς, όπως μας περιγράφηκαν από τις αντιπροσωπείες. Παράλληλα πρέπει να σας πω ότι ναι, ίσως σήμερα φαντάζει υπεραισιόδοξος ο στόχος, αλλά μέχρι το 2030 τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα (EVs) θα είναι περισσότερα, το κόστος των μπαταριών θα έχει φθηνύνει και η τεχνολογία θα έχει προχωρήσει πολύ περισσότερο. Δεν βλέπουμε το 2030 “καθισμένοι” στο 2020, αλλά το βλέπουμε δυναμικά, χρόνο με τον χρόνο.

Και βέβαια μέσα στον στόχο αυτόν περιλαμβάνονται και τα επαναφορτιζόμενα υβριδικά μέχρι 50 gr CO2/km». Αξίζει να σημειωθεί ότι οι επενδύσεις στη χώρας μας τρέχουν σε υψηλές ταχύτητες. Μεγάλοι εγχώριοι παίκτες, όπως τα ΕΛΠΕ και η Motor Oil, µετασχηµατίζουν τα δίκτυά τους και δηµιουργούν νέα, εταιρείες όπως η ΔΕΗ, η Protergia (Mytilineos) και άλλες ξεδιπλώνουν σταδιακά τη στρατηγική τους στόχευση, ενώ στην αγορά τοποθετούνται δυναµικά ακόµα και µικρότερες εταιρείες, καθώς και ξένα κεφάλαια.

Στην Κίνα, ο πήχης έχει τεθεί πολύ υψηλότερα σε σχέση με την Ευρώπη. Στην πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου ήδη βρίσκονται τα μισά ηλεκτρικά αυτοκίνητα που κυκλοφορούν σε όλον τον κόσμο, ενώ μόνο το 2018, πωλήθηκαν συνολικά 1,1 εκατομμύρια ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ μαζί, διαθέτουν το 40% του παγκόσμιου στόλου των ηλεκτρικών οχημάτων.

Παρά την ανοδική τάση, η ταχύτητα επικράτησης της ηλεκτροκίνησης επί των υπολοίπων τεχνολογιών, εξαρτάται από έναν και μόνο παράγοντα: την τεχνολογία της μπαταρίας. Σε σύγκριση με τα βενζινοκίνητα αυτοκίνητα, όλα τα μειονεκτήματα των ηλεκτροκίνητων ξεκινούν και τελειώνουν με την τεχνολογία της μπαταρίας. Η τιμή αγοράς, ο χρόνος ζωής, η ασφάλεια, ο χρόνος φόρτισης είναι όλοι τους παράγοντες που εξαρτώνται από τη μπαταρία. Παράλληλα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα ηλεκτρικά οχήματα έχουν χαμηλότερες εκπομπές ρύπων, μόνο εφόσον η ενέργεια που καταναλώνουν προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.

Κατά τα λοιπά, όλα τα κόστη που αφορούν στη συντήρηση και επισκευή των ηλεκτροκίνητων είναι χαμηλότερα σε σχέση με τις δαπάνες, που χρειάζονται τα βενζινοκίνητα. Ακόμα και σήμερα, για τα αυτοκίνητα που διανύουν μεγάλες αποστάσεις, όπως π.χ. τα ταξί, τα οποία διανύουν κατά μέσο όρο πάνω από 70.000 χλμ το χρόνο, το συνολικό κόστος της αγοράς, ασφάλισης, τελών και συντήρησης είναι χαμηλότερο για τα ηλεκτροκίνητα.

Αυτό σημαίνει πως η ανάγκη εξοικονόμησης ενέργειας και χρημάτων θα δώσει ώθηση στην αλλαγή. Πλέον, το στοίχημα αφορά στα κοινά Ι.Χ., τα αυτοκίνητα δηλαδή που κάνουν γύρω στα 15.000 χλμ. το χρόνο. Για να είναι οικονομικά ανταγωνιστικά αυτά τα αυτοκίνητα, οι τιμές των μπαταριών πρέπει να περιοριστούν στα 100 ευρώ ανά κιλοβατώρα, σε σχέση με τα περίπου 180 ευρώ ανά κιλοβατώρα που είναι σήμερα.

Τα δίκτυα ενέργειας
Το δεύτερο μεγάλο προαπαιτούμενο για την ενίσχυση της ηλεκτροκίνησης αφορά στις πηγές φόρτισης. Η επικράτηση των ηλεκτρικών οχημάτων αναμένεται να αυξήσει τις ανάγκες της ενεργειακής κατανάλωσης έως και 38%, μέχρι το 2050. Στις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες του πλανήτη, αυτό μπορεί να μεταφραστεί σε μεγάλα κέρδη για τις εταιρείες παροχής ηλεκτρισμού και κατά συνέπεια, αύξηση των επενδύσεων σε τομείς όπως η αποθήκευση ενέργειας ή η ψηφιοποίηση της ενέργειας. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η αύξηση της ενεργειακής ζήτησης, θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγάλη αύξηση της κατασκευαστικής δραστηριότητας ώστε να δημιουργηθούν νέες και σύγχρονες υποδομές. Βεβαίως, σε ολόκληρη την υφήλιο, ανεξάρτητα από το πόσο ανεπτυγμένο είναι το ΑΕΠ μιας χώρας, η ηλεκτροκίνηση συμβαδίζει με την κατασκευαστική και τεχνολογική ανάπτυξη, λόγω της ανάγκης για δημιουργία χιλιάδων νέων σταθμών φόρτισης. «Σύμφωνα με τους καθ’ ύλην αρμόδιους, τους ειδικούς του ΔΕΔΔΗΕ, το ηλεκτρικό δίκτυο δεν θα έχει πρόβλημα για τα επόμενα χρόνια για τη διείσδυση ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων που προβλέπεται, αρκεί η φόρτιση να γίνεται με έξυπνο τρόπο, για να αποφευχθούν τυχόν προβλήματα σε τοπικό επίπεδο, λόγω της φόρτισης πολλών ηλεκτροκίνητων οχημάτων στην ίδια περιοχή.

Υπάρχει όμως και ένας ακόμη λόγος που πρέπει η φόρτιση να είναι έξυπνη και ελεγχόμενη», σημείωσε η κα Σδούκου. «Αν θέλουμε να έχουμε πραγματικά πράσινες μετακινήσεις, η φόρτιση των οχημάτων πρέπει να γίνεται έξυπνα, ώστε να μπορούμε να φορτίζουμε τα ηλεκτρικά μας οχήματα όταν η ηλεκτρική ενέργεια παράγεται από τον ήλιο, τον άνεμο ή άλλες καθαρές πηγές».
Εν τω μεταξύ, ο αριθμός των προσβάσιμων στο κοινό σημείων φόρτισης για ηλεκτρικά οχήματα (EV) αυξήθηκε κατά 60% το 2019, πρόκειται για τη μεγαλύτερη αύξηση τα τελευταία τρία χρόνια και ξεπέρασε τις πωλήσεις αυτοκινήτων με μπαταρία, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας (IEA). Ο IEA ανακοίνωσε ότι ο αριθμός των δημόσιων σημείων αργής και γρήγορης φόρτισης έφτασε τα 862.118 σημεία παγκοσμίως, με την Κίνα, τη μεγαλύτερη αγορά αυτοκινήτων στον κόσμο, να λαμβάνει μερίδιο 60%. Από το συνολικό αριθμό, οι ταχυφορτιστές αντιπροσωπεύουν το 31%. Μπορούν να προσφέρουν φόρτιση στο 80% σε περίπου 35 λεπτά, 90% σε 45 λεπτά και πλήρη φόρτιση σε 1 ώρα. Στην Ελλάδα υπάρχουν 13 ταχυφορτιστές, όλοι σε αυτοκινητόδρομους εκτός από ένα που βρίσκεται στο Polis Park, στη Ριζάρη. Σε κοινή πρίζα απαιτούνται από 8 έως 30 ώρες για μια πλήρη φόρτιση, ανάλογα την χωρητικότητα της μπαταρίας του οχήματος.

Επενδύσεις
Η νέα οικονοµία που αναδύεται από την ηλεκτροκίνηση αποτυπώνεται στο ιδιαίτερο ενδιαφέρον που δέχεται το κυβερνητικό επιτελείο από εγχώριους και διεθνείς οµίλους. Aξίζει να σηµειωθεί το ενδιαφέρον της ελληνικής MC-Chargers για επένδυση σε µονάδα παραγωγής φορτιστών στη Θεσσαλονίκη, της Eunice µέσω της συνεργαζόµενης αµερικανικής Βlink, της Εngie, της ΑΒΒ κ.ά. Τους επόµενους µήνες θα κάνουν την εµφάνισή τους και τα πρώτα σηµεία φόρτισης του δικτύου Superchargers της Τesla, ενώ ενδεικτικό του κλίµατος που επικρατεί είναι το επενδυτικό ενδιαφέρον στο διαγωνισµό της ΔΕΗ για την προµήθεια χιλίων φορτιστών, µε στόχο για την εταιρεία να αποκτήσει άλλους 10.000 µεσοπρόθεσµα. Η ΔΕΗ έχει ήδη υπογράψει συνεργασίες µε τις Fraport, BEAT και ΑΒ. Συνεχείς είναι οι κινήσεις και στο λιανεµπόριο, καθώς η Πλαίσιο εγκατέστησε τον πρώτο σταθµό της σε κατάστηµα στην Αθήνα, αλυσίδες σούπερ µάρκετ όπως η Lidl και η Μετρό AEBE ανακοίνωσαν ότι αναπτύσσουν πανελλαδικό δίκτυο, ενώ σταθµοί φόρτισης υπάρχουν σε ιδιωτικά Parking της Polis Park σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Εφοδιαστική αλυσίδα
Λίθιο, κοβάλτιο, μαγγάνιο, νικέλιο, γραφίτης. Πρόκειται για πρώτες ύλες οι οποίες θα πρωταγωνιστήσουν στην νέα εποχή της ηλεκτροκίνησης, καθότι είναι κρίσιμες για την ανάπτυξη των μπαταριών. Σύμφωνα με μελέτες της Παγκόσμιας Τράπεζας, τα καινούργια κοιτάσματα από αυτά τα ορυκτά είναι πιο εύκολο να ανακαλυφθούν και να αξιοποιηθούν σε δεκάδες περιοχές του κόσμου, σε σχέση με τα ορυκτά καύσιμα, όπως το πετρέλαιο. Ωστόσο, η αναμενόμενη μεγάλη αύξηση στις πωλήσεις ηλεκτρικών οχημάτων παγκοσμίως θα μπορούσε να δημιουργήσει μεγάλες προκλήσεις στην εφοδιαστική αλυσίδα αυτών των υλικών, διότι όπως συμβαίνει με όλους τους ορυκτούς πόρους, έτσι και τα υλικά που χρειάζονται για τις μπαταρίες δεν είναι ανεξάντλητα. Η λύση θα έλθει και πάλι από την τεχνολογία. Είναι αξιοσημείωτο πως σήμερα, οι μπαταρίες λιθίου ανακυκλώνονται σε ποσοστό μόλις 5%. Το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί κατακόρυφα, καθώς ήδη η μεγιστοποίηση των δυνατοτήτων ανακύκλωσης, ή καλύτερα της «αναγέννησης» των χρησιμοποιημένων μπαταριών αποτελεί βασικό στόχο της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας.

Όπως έχει δηλώσει ο Αντώνης Κλαδάς, Καθηγητής ΕΜΠ, Διευθυντής Εργαστηρίου Ηλεκτρικών Μηχανών και Ηλεκτρονικών Ισχύος, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, οι μπαταρίες λιθίου είναι αυτές που στην παρούσα φάση -και για αρκετά χρόνια ακόμα- αναμένεται όχι μόνο να δώσουν σημαντική ώθηση στην ηλεκτροκίνηση, αλλά να αξιοποιηθούν συνδυαστικά και στον τομέα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, συμβάλλοντας στην εξισορρόπηση παραγωγής και κατανάλωσης των ηλεκτρικών δικτύων, μέσω της συμμετοχής τους σε μικρά υβριδικά συστήματα ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ). «Οι μπαταρίες λιθίου είναι η τεχνολογία που επέτρεψε τη διάδοση των ηλεκτρικών οχημάτων και έχει αυτή τη στιγμή τεράστια αποδοχή και εφαρμογή. Το μεγάλο πλεονέκτημά τους είναι ότι διαθέτουν μεγάλη πυκνότητα ενέργειας και έχουν πολύ μικρή εσωτερική αντίσταση και πολύ μικρές εσωτερικές καταναλώσεις.

Όταν αποθηκεύεται ενέργεια και όταν χρησιμοποιείται στη συνέχεια η ενέργεια που έχει αποθηκευθεί εμφανίζουν ελάχιστες απώλειες, με το βαθμό απόδοσης να ξεπερνά το 99%», καταλήγει ο κ. Κλαδάς. Συνολικά, διεθνή οικονομικά έντυπα έχουν χαρακτηρίσει τις μπαταρίες και την εφοδιαστική αλυσίδα τους ως «το νέο πετρέλαιο». Προβλέπουν δηλαδή πως η οικονομία και η επιχειρηματική δραστηριότητα που θα αναπτυχθεί γύρω από τις μπαταρίες της ηλεκτροκίνησης θα εξελιχθεί πολύ γρήγορα, λαμβάνοντας κολοσσιαία μεγέθη. Η πρόοδος σε αυτόν τον τομέα θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμη καθώς η χρήση μια ανακυκλωμένης μπαταρίας εκτιμάται ότι θα ρίξει το κόστος της ηλεκτροκίνησης κατά 20 με 50%.

Ηλεκτρο-γεωπολιτική
Σε σχέση με την Κίνα αλλά και τις ΗΠΑ, η Ευρώπη έχει μείνει πίσω στον τομέα της ηλεκτροκίνησης. Στην πραγματικότητα, αν εξαιρέσουμε ορισμένα φωτεινά παραδείγματα ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Νορβηγία, η ΕΕ δεν έχει δώσει πραγματικά κίνητρα για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης. Μέχρι σήμερα, η βασική κινητήριος δύναμη για τη στροφή προς τη νέα μορφή των μετακινήσεων στις χώρες μέλη της ΕΕ δεν είναι άλλη από τη μακρά σειρά των Κοινοτικών Οδηγιών και των στόχων που επιβάλουν την μείωση των εκπομπών αερίων ρύπων. Αυτό πρόκειται να αλλάξει άμεσα.

Η τετραετία 2016-2020 ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη για την προώθηση της ηλεκτροκίνησης. Εκείνη ακριβώς την τετραετία, λόγω των επιλογών που έγιναν από την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ, οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν τον στόχο των ΑΠΕ, της πράσινης ενέργειας, των ενεργειακών καινοτομιών και της ηλεκτροκίνησης και στράφηκαν ξανά στην οικονομία των ορυκτών καυσίμων. Αυτή η επιλογή αναμένεται να έχει μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στην αμερικανική ηλεκτρική αγορά. Σύμφωνα με έρευνα του Διεθνή Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ), η Ευρώπη θα έχει πλησιάσει την Κίνα μέχρι το 2030 σε πωλήσεις ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Σε μια δεκαετία από σήμερα το 26% των νέων οχημάτων στην Ευρώπη θα είναι ηλεκτρικά σε σχέση με το 28% στην Κίνα. Την ίδια χρονιά, στις ΗΠΑ εκτιμάται ότι το ποσοστό των ηλεκτρικών οχημάτων επί των συνολικών πωλήσεων νέων οχημάτων θα αγγίζει μόλις το 8%. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι δεδομένο ότι όπως και σε κάθε βιομηχανική, εμπορική, τεχνολογική ή κλαδική «επανάσταση», οι οικονομίες κάποιων χωρών μένουν πίσω, ενώ κάποιων άλλων καταφέρνουν να καρπωθούν τα οφέλη και λαμβάνουν τη θέση του οδηγού στην παγκόσμια ανάπτυξη. Η περίοδος που διανύουμε, οι αρχές της νέας δεκαετίας του 2020, είναι η κατάλληλη περίοδος ώστε και η χώρα μας να δημιουργήσει τις κατάλληλες θεσμικές, τεχνολογικές και ερευνητικές υποδομές ώστε να μην χάσει το «τρένο» της ηλεκτροκίνησης.