Αν κατανοήσουμε πως ο εγκέφαλος επηρεάζει τις ενέργειες μας, τότε μπορούμε να οδηγήσουμε τους ανθρώπους σε δράσεις χαμηλότερου κίνδυνου. Σε αυτό το σημείο, η Nευροεπιστήμη δίνει απαντήσεις, διαδραματίζοντας ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο στην υγεία και ασφάλεια των εργαζομένων.
Τι οδηγεί τον εγκέφαλο να πάρει μία απόφαση σχετικά με την ασφάλεια; Ο Δρ Νικόλαος Δημητριάδης, Head of Neuro Consulting Services, Optimal HR Group ξεκλειδώνει τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου και παραθέτει τη συμβολή της Νευροεπιστήμης στην πρόληψη κινδύνων και μελλοντικών ατυχημάτων.
Πώς μας βοηθάει η Νευροεπιστήμη να κατανοήσουμε την ανθρώπινη συμπεριφορά, ιδίως στο πλαίσιο της λήψης αποφάσεων που σχετίζονται με την ασφάλεια και την αντίληψη των κινδύνων;
Η Νευροεπιστήμη είναι αυτή που μας δίνει τις απαντήσεις για τον τρόπο με τον οποίο ο ανθρώπινος εγκέφαλος παίρνει αποφάσεις, καθώς μας δίνει τη δυνατότητα να καταγράφουμε την πηγαία αντίδραση του εγκεφάλου στα εξωτερικά ερεθίσματα. Είναι πλέον διαδεδομένο ότι περίπου το 95% της διαδικασίας λήψης αποφάσεων πραγματοποιείται ασυνειδήτως από τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Με τη χρήση της Νευρο-επιστημονικής μεθοδολογίας είναι, λοιπόν, εφικτό να αντιληφθούμε σε πραγματικό χρόνο το τί οδήγησε τον εγκέφαλο να πάρει ασυνειδήτως μία απόφαση σχετικά με την ασφάλεια και την αντίληψη κινδύνων. Ο κατάλληλος εξοπλισμός με την πρέπουσα τεχνογνωσία μας επιτρέπει να προλαμβάνουμε κινδύνους και μελλοντικά ατυχήματα στο χώρο εργασίας, λόγω του ότι μπορούμε να μετρήσουμε με επιστημονική ακρίβεια τα σημεία μιας διαδικασίας, τα οποία ο εγκέφαλος δυσκολεύεται να αντιληφθεί σωστά. Στο πλαίσιο αυτό, η Optimal – Human Reinforced και η GEP φέρνουν στην Ελλάδα την καινοτόμα υπηρεσία “Safety & Performance Improvement with Neuroscience”, η οποία βασίζεται στο συνδυασμό της πολυετούς εμπειρίας και της τεχνογνωσίας των δύο εταιρειών στον κλάδο της Νευροεπιστήμης και της παροχής υπηρεσιών υγείας και ασφάλειας της εργασίας αντίστοιχα.
Μπορείτε να μοιραστείτε επιτυχημένα παραδείγματα οργανισμών, που έχουν εφαρμόσει με επιτυχία τις αρχές της Νευροεπιστήμης για να βελτιώσουν τα αποτελέσματα της Υγείας και Ασφάλειας στους χώρους εργασίας τους;
Στην παγκόσμια αγορά υπάρχουν εκπληκτικά παραδείγματα τέτοιων οργανισμών, που εφάρμοσαν κυρίως την τεχνολογία του eye-tracking και κατάφεραν να βελτιώσουν, όχι μόνο την ασφάλεια αλλά και την απόδοση των εργαζομένων. Λόγου χάριν, σε επιστημονικό επίπεδο υπάρχουν τα University Hospital Zurich & UCLA School of Nursing, τα οποία σύγκριναν έμπειρο και άπειρο νοσηλευτικό προσωπικό και ανακάλυψαν κατά την ανάγνωση μετρήσεων και εξετάσεων το πώς και γιατί οι πρώτοι είναι πολύ πιο αποτελεσματικοί στην εργασία τους. Υπάρχει επίσης και το παράδειγμα της SEAT και της Volkswagen, οι οποίες χρησιμοποιούν eye-tracking για το βέλτιστο σχεδιασμό του ταμπλό που βρίσκεται στο οπτικό πεδίο του οδηγού. Σε αυτό το πλαίσιο, η GEP με την Optimal – Human Reinforced φέρνουν στην Ελλάδα παρόμοιες, αλλά και πολύ περισσότερες και εξειδικευμένες εφαρμογές στον εργασιακό χώρο, σε θέματα Υγείας, Ασφάλειας και Απόδοσης.
Πώς εφαρμόζεται η τεχνολογία eye-tracking στους εργαζόμενους στο εργοστάσιο, αποθήκη, κλπ, και ποια είναι τα απτά οφέλη από τη χρήση της;
Η εφαρμογή των γυαλιών που φέρουν την τεχνολογία του eye-tracking γίνεται με πολύ φυσικό και μη-παρεμβατικό τρόπο, καθώς τοποθετούνται στο πρόσωπο του εργαζόμενου, όπως ένα κανονικό γυαλί οράσεως χωρίς κανέναν επιπλέον επηρεασμό. Το eye-tracking μας επιτρέπει να παρατηρούμε την κατανομή της προσοχής και τη συμπεριφορά του χρήστη κατά την εκτέλεση μιας εργασίας, χωρίς να εμποδίζει το οπτικό του πεδίο, έτσι ώστε να του δίνει τη δυνατότητα να την εκτελεί φυσικά. Ας σκεφτούμε ότι από τα 11 εκατομμύρια bits πληροφοριών που δέχεται κάθε δευτερόλεπτο ο εγκέφαλος, τα 10 εκατομμύρια προέρχονται από την όραση και μόλις 2 με 60 bits απ’ αυτά αναλύονται συνειδητά. Συνεπώς, τα οφέλη που προκύπτουν ύστερα από την ανάλυση των αποτελεσμάτων του eye-tracking είναι πολλαπλά και στοχεύουν στη βελτίωση της εκπαίδευσης και μετάδοσης δεξιοτήτων, στη διασφάλιση ποιότητας, στην ασφάλεια και την επίγνωση καταστάσεων, στη βελτιστοποίηση της εργονομίας και των διαδικασιών.
Με την καταγραφή του που ακριβώς εστιάζουν τα μάτια, είναι εφικτό να ανακαλυφθούν σε πραγματικό χρόνο παραλείψεις και «τυφλά-σημεία» στη διάρκεια επικίνδυνων εργασιών, να επαληθευτεί ότι τηρούνται τα πρότυπα ποιότητας μιας διαδικασίας, να εντοπιστούν κίνδυνοι και υποκείμενες αιτίες των ανθρώπινων σφαλμάτων, αλλά και να εξεταστεί το πόσο σωστά είναι τοποθετημένες οι σημάνσεις ασφαλείας και το αν το εργασιακό περιβάλλον ευνοεί την παραγωγικότητα. Για να καταλάβει κανείς καλύτερα τη χρησιμότητα αυτού, είναι ενδεικτικό ότι σε μία εγχώρια σχετική έρευνα, ανακαλύψαμε ότι ένας έμπειρος εργαζόμενος συντήρησης ανεμογεννητριών εστίασε στο γάντζο ασφαλείας περίπου 90 φορές κατά την κατάβασή του απ’ την σκάλα, ενώ ο εκπαιδευόμενος εστίασε σε αυτόν λιγότερες από 20 φορές!
Σε ποιους κλάδους στη βιομηχανία ή την ενέργεια, αλλά και σε ποιες θέσεις ευθύνης θεωρείτε ότι είναι περισσότερο αναγκαία η βοήθεια που μπορεί να προσφέρει η Νευροεπιστήμη στον τομέα της Ασφάλειας;
Η Νευροεπιστήμη είναι ικανή να προσφέρει σε ένα εύρος κλάδων, των οποίων κύριο σημείο αναφοράς είναι ο άνθρωπος και που παρουσιάζουν τους μεγαλύτερους κινδύνους για την ασφάλεια αυτού. Δηλαδή, γραμμές παραγωγής σε βιομηχανίες, αιολικά πάρκα, εργοτάξια, ναυπηγεία και διυλιστήρια, είναι μερικοί από τους χώρους όπου οι εργαζόμενοι είναι καθημερινά αντιμέτωποι με ατυχήματα. Άλλοι κλάδοι είναι η φαρμακοβιομηχανία, ο τουρισμός, η υγεία, οι μεταφορές και η αεροναυτιλία.
Πώς μπορεί η Νευροεπιστήμη να δώσει προστιθέμενη αξία στο σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων κατάρτισης των εργαζομένων σε θέματα ασφάλειας;
Υπάρχουν δύο τρόποι. Ο πρώτος τρόπος είναι η σύγκριση έμπειρων εργαζομένων, όπως εκπαιδευτές, με νέους μη-καταρτισμένους εργαζόμενους. Για παράδειγμα, ας πάρουμε ένα σενάριο στο οποίο νέοι μηχανικοί εκπαιδεύονται στο κομμάτι της ανάβασης και κατάβασης πάνω σε μια ανεμογεννήτρια στο πλαίσιο συντήρησής της. Σε μια τυπική μας έρευνα, θα εξετάζαμε την απόδοση των δύο εργαζομένων και θα αναλύαμε τις διαφορές μεταξύ τους, σε κάθε στάδιο της διαδικασίας, συμπεριλαμβανομένου της διαδρομής του βλέμματος, τις περιοχές όπου εστίασαν την προσοχή τους το περισσότερο, τα επίπεδα κούρασης – έως ακόμα και τη διάμετρο της κόρης των ματιών, η οποία υποδηλώνει κατά πόσο βρήκαν δύσκολη τη διαδικασία οι συμμετέχοντες. Τα δεδομένα αυτά μας είναι χρήσιμα, καθώς δίνουν στον εκπαιδευτή την ευκαιρία να εστιάσει καλύτερα στα σημεία που υπάρχει ανεπαρκής απόδοση.
Ο δεύτερος είναι η ενίσχυση του υπάρχοντος υλικού εκπαίδευσης και κατάρτισης. Ένα από τα πλεονεκτήματα των eye-tracking γυαλιών και του υπόλοιπου εξοπλισμού που χρησιμοποιούμε είναι ότι μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα βίντεο και τα δεδομένα που έχουμε συλλέξει κατά τη διάρκεια της έρευνας, με όποιο τρόπο επιθυμεί η ενδιαφερόμενη εταιρεία. Για παράδειγμα, μπορούμε να δημιουργήσουμε εκπαιδευτικά βίντεο που απεικονίζουν την οπτική του εκπαιδευτή κατά τη διάρκεια μιας διαδικασίας, π.χ. όταν χειρίζεται ένα μηχάνημα σε μια γραμμή παραγωγής. Αυτό το βίντεο που θα προβληθεί στον εκπαιδευόμενο δεν θα αποτελεί απλά ένα POV, που θα μπορούσε να τραβηχτεί με μια συμβατική GoPro κάμερα – αλλά μια ακριβή και σαφή απεικόνιση της διαδρομής του βλέμματος του εκπαιδευτή με συγκεκριμένα σημεία εστίασης της προσοχής του. Φυσικά, μπορούμε να επεξεργαστούμε περαιτέρω αυτό το οπτικό υλικό, προσθέτοντας οδηγίες ή πληροφορίες για το κάθε βήμα.
Ποιες αναδυόμενες τάσεις ή εξελίξεις στη Νευροεπιστήμη θεωρείτε ότι θα έχουν το σημαντικότερο αντίκτυπο στην Υγεία και Ασφάλεια τα επόμενα χρόνια;
Τα επόμενα χρόνια θα δούμε το eye-tracking να συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, τόσο με τη μορφή γυαλιών, όπως γίνεται ήδη, αλλά πλέον και με τη μορφή καμερών. Για παράδειγμα, ήδη κάποια από τα μεγαλύτερα ονόματα στην αυτοκινητοβιομηχανία σχεδιάζουν στο άμεσο μέλλον να ενσωματώσουν μηχανισμούς eye-tracking στο γενικότερο driver monitoring system, με σκοπό να μειώσουν τα ατυχήματα που οφείλονται σε κούραση ή έλλειψη προσοχής. Μαζί με άλλες τεχνολογίες, όπως ο εγκεφαλογράφος και τα wearables, θα παρατηρήσουν αυξημένη χρήση σε θέσεις που απαιτείται πολύς χρόνος μπροστά από οθόνες και πίνακες ελέγχου, σε οδηγούς αλλά και σε εκπαιδεύσεις με προσομοιωτές. Θα δούμε επίσης περαιτέρω ενσωμάτωση της Νευροεπιστήμης στη βελτιστοποίηση της εργονομίας των επαγγελματικών χώρων (π.χ. σχεδιασμός της σήμανσης ασφαλείας), αλλά και των δημόσιων χώρων (π.χ. σχεδιασμός φιλικός προς τα ΑΜΕΑ).