Για τις δράσεις ενίσχυσης του πράσινου μετασχηματισμού, τόσο στο πλαίσιο του νέου ΕΣΠΑ όσο και του Ταμείου Ανάκαμψης, μιλάει η Θέμις Ευτυχίδου, Γενική Γραμματέας Βιομηχανίας. Τονίζει δε τη σημασία της ανάπτυξης των συνεργειών μεταξύ βιομηχανικών επιχειρήσεων, με τα πλέον επιτυχημένα μοντέλα κυκλικής οικονομίας να βασίζονται στη βιομηχανική συμβίωση.

Θέτοντας στο τραπέζι την επιτακτική ανάγκη του «πρασινίσματος» του επιχειρείν, η κα Θ. Ευτυχίδου αναλύει τις σχετικές πρωτοβουλίες του Εθνικού Σχέδιου Δράσης για τη Βιομηχανία, το ρόλο των τεχνολογιών σε αυτή τη μετάβαση και πώς θα επιτευχθεί η ενίσχυση του κυκλικού μοντέλου οικονομίας.

Η πράσινη μετάβαση απαιτεί τη συνεργασία μεταξύ της κυβέρνησης, των ενδιαφερόμενων μερών της βιομηχανίας και των ερευνητικών ιδρυμάτων. Πώς προωθεί η κυβέρνηση τις συμπράξεις για την προώθηση της καινοτομίας και της βιωσιμότητας στη βιομηχανία;

Το πρώτο και καλύτερο -ως προς την έκταση και ευρύτητα- παράδειγμα συνεργασίας που μπορώ να σας δώσω είναι η Εθνική Στρατηγική για τη Βιομηχανία και το Σχέδιο Δράσης της, το οποίο είναι σε πλήρη ανάλυση δημοσιευμένο στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης. Για τη διαμόρφωσή της πραγματοποιήθηκε πλήθος συναντήσεων και διαβουλεύσεων με τους παραγωγικούς φορείς και τους εκπροσώπους τους, οι οποίοι μάλιστα είναι και μέλη της Κυβερνητικής Επιτροπής που αποφασίζει τα της πολιτικής για τη βιομηχανία της χώρας.

Βασικό συστατικό της Εθνικής Στρατηγικής είναι η ανάπτυξη clusters -συνεργειών- μεταξύ βιομηχανικών επιχειρήσεων. Σε πιο πρακτικό επίπεδο, το Σχέδιο Δράσης προτείνει 42 δράσεις στο πλαίσιο εξυπηρέτησης των στρατηγικών προτεραιοτήτων της Εθνικής Στρατηγικής, εκ των οποίων τουλάχιστον οι μισές αφορούν ως τελικούς αποδέκτες τις επιχειρήσεις και ενέχουν ή ακόμη και προαπαιτούν το στοιχείο της συνεργασίας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως οι συνέργειες μπορούν να οδηγήσουν στην επίτευξη οικονομιών κλίμακας (κοινές προμήθειες, logistics, αποθήκες κ.ά.), την πρόσβαση σε περισσότερους πόρους, την καλύτερη πληροφόρηση, την ανάληψη πρωτοβουλιών για τη μείωση του κόστους παραγωγής, αλλά και τη γενικότερη βελτίωση της λειτουργίας και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των βιομηχανιών. Για αυτόν ακριβώς το λόγο προωθείται η ανάπτυξη νέων βιομηχανικών πάρκων μέσω χρηματοδότησης από το Ελλάδα 2.0, καθώς είναι το ιδανικότερο μέσο για την επίτευξη όσων ανέφερα, αλλά και για την προώθηση της καινοτομίας και της βιωσιμότητας στη βιομηχανία.

Ωστόσο, η Εθνική Στρατηγική δεν στέκεται μόνο στους απόλυτους όρους της βιομηχανικής παραγωγής, αλλά ασχολείται στοχευμένα και με τα ζητήματα της ενίσχυσης της καινοτομίας, που είναι η δεύτερη στη σειρά στρατηγική κατεύθυνση της Εθνικής Στρατηγικής. Για παράδειγμα έχουν προτεραιοποιηθεί δράσεις όπως η ανάπτυξη των τομέων της βιοφαρμακευτικής και βιοτεχνολογίας και η αξιολόγηση των Κέντρων Ικανοτήτων, και φυσικά, η συμμετοχή ελληνικών επιχειρήσεων στα Σημαντικά Έργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος. Τα ΣΕΚΕΕ είναι η ευρωπαϊκή επιτομή της βιομηχανικής καινοτομίας και της διεθνούς συνεργασίας σε συγκεκριμένα πεδία που προτεραιοποίησε η Ευρώπη για να δυναμώσει τις προσπάθειες για τη στρατηγική αυτονομία. Η Ελλάδα έχει μέχρι στιγμής διασφαλίσει, με το συντονισμό της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας, τη συμμετοχή 10 μικρομεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων σε τρία διαφορετικά ΣΕΚΕΕ, συγκεκριμένα των μπαταριών, της μικροηλεκτρονικής και των τεχνολογιών και καινοτόμων χρήσεων υδρογόνου.

Να προσθέσουμε και τα υπόλοιπα εργαλεία και πολιτικές που έχει παράξει η κυβέρνηση στον τομέα της συνεργασίας της έρευνας και καινοτομίας με την ελληνική μεταποίηση, όπως η στρατηγική για την Έξυπνη Εξειδίκευση, που είναι το κλειδί για τη σύνδεση των τριών βασικών παικτών ώστε να μπορέσει η ελληνική βιομηχανία να καινοτομήσει. Επιπλέον, είναι το Elevate Greece, το οποίο συστάθηκε το 2022 και αφορά τις νεοφυείς επιχειρήσεις, με την ενεργή συμμετοχή της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας μαζί με την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Καινοτομίας. Και σαφώς, να μην ξεχνάμε και τη βασική αλλαγή που υιοθέτησε η κυβέρνηση ήδη από το 2019, με τη μεταφορά της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας από το Υπουργείο Παιδείας στο Υπουργείο Ανάπτυξης, ακριβώς για να καλύψει αυτό το κενό σύνδεσης των τριών πεδίων, και να μπορέσει η Έρευνα και η Καινοτομία να αποκτήσει κοινό στόχο με τη Βιομηχανία, αυτόν της ανάπτυξης.

Συγκεκριμένα, ποιες βασικές πρωτοβουλίες και πολιτικές έχει θέσει σε εφαρμογή η κυβέρνηση για την προώθηση της πράσινης μετάβασης στη βιομηχανία;

Μία από τις 7 στρατηγικές κατευθύνσεις της Εθνικής Στρατηγικής για τη Βιομηχανία, αυτή του «Πράσινου μετασχηματισμού» είναι πλήρως αφιερωμένη στο ζήτημα της πράσινης μετάβασης, όχι απλά υπό την έννοια της απλής συμμόρφωσης αλλά μέσω της ενεργούς υποστήριξης και εκμετάλλευσης ευκαιριών. Αντίστοιχη μέριμνα έχει ληφθεί και στη Στρατηγική Κατεύθυνση που αφορά στην Ανθεκτικότητα των ελληνικών βιομηχανιών.

Σε πιο πρακτικό επίπεδο, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τη Βιομηχανία περιλαμβάνει πλήθος δράσεων εξ ολοκλήρου αφιερωμένες στον πράσινο μετασχηματισμό, μεταξύ των οποίων η δράση «Πράσινος Μετασχηματισμός» που υλοποιείται στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, με συνολικό προϋπολογισμό περί τα 700 εκατ. ευρώ.
Επιπλέον, και το ίδιο το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας έχει βασικό στόχο τον πράσινο μετασχηματισμό. Κι εκεί η Γενική Γραμματεία Βιομηχανίας έχει περιλάβει δύο μεγάλες δράσεις ενίσχυσης, με κύριο πυλώνα το «πρασίνισμα» του επιχειρείν, και συγκεκριμένα την αναβάθμιση των υφιστάμενων βιομηχανικών πάρκων, καθώς και την προώθηση της ψηφιακής μετάβασης, που φυσικά έχει θετικό αντίκτυπο και στο περιβαλλοντικό αποτύπωμα των επιχειρήσεων, αφού, μεταξύ άλλων προωθούνται και οι πράσινες τεχνολογίες.

Τέλος, αξίζει να αναφερθούμε σε μία άσκηση που ολοκληρώνουμε αυτή την περίοδο, η οποία ξεκίνησε με πρωτοβουλία της Γραμματείας μας. Σε συνεργασία με τα Υπουργεία Εθνικής Οικονομίας & Οικονομικών και Περιβάλλοντος & Ενέργειας, και υπό την χρηματοδότηση της DG Reform της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα καταλήξουμε σύντομα σε μία πρόταση για έναν χρηματοδοτικό μηχανισμό που θα μπορέσει να κινητροδοτήσει τόσο τους Δημόσιους όσο και τους ιδιωτικούς πόρους, να στοχεύσουν σε πράσινα έργα στη βιομηχανία. Κι αυτό είναι στοίχημα, γιατί ενόψει και των απαιτήσεων της Πράσινης Συμφωνίας για την κλιματική αλλαγή, η βιομηχανία -πολύ περισσότερο από άλλους κλάδους- θα χρειαστεί πολύ σύντομα σοβαρές επενδύσεις για την πράσινη μετάβαση, οι οποίες πρέπει να έχουν και τα αντίστοιχα κίνητρα για να υλοποιηθούν.

Οι αρχές της κυκλικής οικονομίας κερδίζουν έδαφος παγκοσμίως. Πώς εργάζεται η Ελλάδα για την εφαρμογή της κυκλικότητας στις μεταποιητικές διαδικασίες και ποιες είναι ορισμένες αξιοσημείωτες ιστορίες επιτυχίας ή πιλοτικά προγράμματα στο πλαίσιο αυτό;

Πράγματι η κυκλική οικονομία έχει τεθεί στο επίκεντρο της βιομηχανικής πολιτικής και αφορά σε μία διαδικασία που αναμένεται να επιταχυνθεί στο άμεσο μέλλον. Η κυκλική οικονομία βρίσκεται στο επίκεντρο τόσο της Εθνικής Στρατηγικής Βιομηχανίας όσο και της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και αποτελεί βασικό μοχλό για τη μετάβαση σε μια περιβαλλοντικά ουδέτερη οικονομία.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως η κυκλική οικονομία για εμάς αποτελεί ένα υπερ-σύνολο παραγωγικών και άλλων δραστηριοτήτων -συνήθως με τις μεταποιητικές και τις logistics δραστηριότητες στον πυρήνα τους-, που αφορά την πραγματική οικονομία και ως εκ τούτου αποτελεί ένα πεδίο βιομηχανικής καινοτομίας και πολλαπλών ευκαιριών.
Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση εξέδωσε το Σχέδιο Δράσης της Ελλάδος για την Κυκλική Οικονομία. Το Σχέδιο Δράσης παρέχει σημαντικές κατευθύνσεις για τη βιομηχανία, εστιάζοντας κυρίως στην προώθηση της βιομηχανικής συμβίωσης. Τα πλέον επιτυχημένα μοντέλα κυκλικής οικονομίας βασίζονται στη βιομηχανική συμβίωση. Η βιομηχανική συμβίωση συμπλέκει οντότητες -που παραδοσιακά λειτουργούσαν ξεχωριστά η µία από την άλλη- και µέσω νέων συνεργασιών αποκτούν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.

Θα μπορούσατε να δώσετε παραδείγματα για το πώς η Ελλάδα αξιοποιεί την ψηφιακή καινοτομία για την ενίσχυση της βιωσιμότητας και της αποδοτικότητας στις βιομηχανικές διαδικασίες;

Εδώ έχουμε πολλά και ευχάριστα να πούμε. Όπως συνηθίζω να τονίζω με κάθε ευκαιρία, η ψηφιοποίηση της βιομηχανίας –αυτό που εν συντομία ονομάζουμε Industry 4.0– δυστυχώς δεν αποτελεί πλέον πολυτέλεια αλλά επιτακτική ανάγκη. Η ψηφιοποίηση, τόσο του ιδιωτικού τομέα όσο και των δημόσιων υποδομών, αποτελεί καθοριστική παράμετρο σχεδιασμού της πολιτικής της κυβέρνησης, η οποία, δεν είναι απλά υπό διαμόρφωση, αλλά πλέον βρίσκεται στη φάση της υλοποίησης. Διαθέτουμε ένα πλέγμα πολιτικών και δράσεων από την Εθνική Στρατηγική Βιομηχανίας και του Σχεδίου Δράσης της έως το Ταμείο Ανάκαμψης και τις δράσεις του ΕΣΠΑ 2021-2027.

Μία εμβληματική δράση της Γενικής Γραμματείας Βιομηχανίας είναι η δράση «Έξυπνη Μεταποίηση». Πρόκειται για τη χρηματοδοτική ενίσχυση πολύ μικρών, μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων για να υλοποιήσουν επενδύσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό των παραγωγικών και λειτουργικών τους μοντέλων. Η δράση αναμένουμε να έχει ουσιαστικό αντίκτυπο στην ελληνική επιχειρηματικότητα, υποστηρίζοντας τη μετάβαση των ΜμΕ σε μία νέα ψηφιακή και πράσινη εποχή, όπου η Τεχνητή Νοημοσύνη, η ανάλυση δεδομένων, οι αυτοματισμοί, η ρομποτική, οι τεχνολογίες έξυπνης μεταποίησης, κ.ά., θα βρίσκονται στον πυρήνα των παραγωγικών και λειτουργικών τους μοντέλων. Σήμερα βρισκόμαστε στο στάδιο της τελικής αξιολόγησης των πάνω από 500 επενδυτικών προτάσεων που λάβαμε.

Ποια προγράμματα χρηματοδοτήσεων «τρέχουν» αυτή την περίοδο, τα οποία συμβάλλουν για τα βιομηχανικά πάρκα να γίνουν πράσινα και έξυπνα;

Σήμερα, όπως ανέφερα προηγουμένως, βρίσκονται σε εξέλιξη και τελικό στάδιο οι αξιολογήσεις και εντάξεις των επενδυτικών προτάσεων για τα βιομηχανικά πάρκα. Πρόκειται για έργο του Ταμείου Ανάκαμψης για την δημιουργία νέων βιομηχανικών πάρκων, και την αναβάθμιση ή τον εκσυγχρονισμό υφιστάμενων. Αφορά επίσης στην αναβάθμιση υποσταθμών διανομής ηλεκτρικής ενέργειας για την εξυπηρέτηση και υποστήριξη των ενεργειακών αναγκών των βιομηχανικών πάρκων, καθώς και την εξοικονόμηση ενέργειας με την ανάπτυξη έργων αποθήκευσης πράσινης ενέργειας.

Στόχος είναι να απαντήσουμε στην ανάγκη της βιομηχανικής συμβίωσης. Η βιομηχανία πρέπει να συμβιώνει, να δημιουργεί οικοσυστήματα και να μπορεί να ανατροφοδοτείται. Αυτό βοηθά στην ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας και στη μείωση του κόστους παραγωγής. Επίσης, με τη δημιουργία των κατάλληλων υποδομών μπορούμε πιο εύκολα να πετύχουμε το στοίχημα της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης. Ταυτόχρονα, λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς εξελίξεις και τις ανάγκες των βιομηχανιών, προβλέπεται άμεση απορρόφηση πόρων από υφιστάμενα Βιομηχανικά Πάρκα για την υλοποίηση έργων ενεργειακής αποδοτικότητας, έξυπνης διαχείρισης ενέργειας και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Τα νέα πάρκα αναμένεται να συμβάλουν στην γενικότερη ανάπτυξη της μεταποίησης και της επιχειρηματικότητας, καθώς και στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη της βιομηχανικής βάσης με ιδιαίτερα θετικές εκτιμήσεις για την απασχόληση. Πέρσι, την ίδια περίπου περίοδο ψηφίστηκε και ο νέος νόμος για τα Επιχειρηματικά Πάρκα που δημιούργησε ένα ενιαίο και απλουστευμένο θεσμικό πλαίσιο, πιο ευέλικτο και πιο φιλικό προς επενδύσεις. Ο συνδυασμός της κρατικής ενίσχυσης με το νέο θεσμικό πλαίσιο, και τις ευρύτερες μεταρρυθμίσεις στο επιχειρηματικό περιβάλλον θεωρούμε πως αποτελούν έναυσμα για θετικότερες εξελίξεις στην ελληνική μεταποίηση.