Μπορεί η Ελλάδα να αναγεννήσει την παραγωγική της ισχύ και να κερδίσει τη θέση της στο διεθνή χάρτη βιομηχανίας; Η απάντηση βρίσκεται στις τολμηρές παρεμβάσεις σε επτά τομείς που πρέπει να γίνουν τώρα, πριν οι ευκαιρίες εξαφανιστούν.
Η χώρα μας σήμερα βρίσκεται μπροστά σε μία μοναδική ευκαιρία να επαναπροσδιορίσει το μέλλον της, με ένα νέο παραγωγικό μοντέλο που θα εξασφαλίσει ισχυρή και βιώσιμη ανάπτυξη. Σε αυτό τον μετασχηματισμό, η βιομηχανία οφείλει να προσπαθήσει να κατακτήσει κυρίαρχη θέση. Παρά τη μακρά βιομηχανική παράδοση της χώρας μας, σήμερα, ο κρίσιμος αυτός τομέας αντιμετωπίζει μία πλειάδα προκλήσεων. Τη στιγμή που η συμμετοχή της ευρύτερης βιομηχανίας στο παγκόσμιο ΑΕΠ ξεπέρασε το 28% το 2022, το αποτύπωμά της στη χώρα μας μεταφράστηκε μόλις στο 14,4%.
Η σημασία της βιομηχανίας είναι κρίσιμη, καθώς στηρίζει την εθνική οικονομία, προσφέροντας απαραίτητα τρόφιμα, φάρμακα, ενέργεια και βασικά αγαθά. Ως εκ τούτου, απαιτούνται πρωτοβουλίες και επενδύσεις, ώστε να παράγονται διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα με υψηλό τεχνολογικό περιεχόμενο. Συγκεκριμένα, απαιτούνται άμεσες καινοτόμες παρεμβάσεις στους ακόλουθους επτά τομείς, που θα υποστηρίξουν την προσπάθεια της Ελλάδας να διευρύνει το αποτύπωμά της στον χάρτη της διεθνούς βιομηχανικής παραγωγής.
Ανθρώπινο δυναμικό
Η προσέλκυση, διακράτηση και ανάπτυξη εξειδικευμένου, καθώς και ανειδίκευτου, ανθρώπινου δυναμικού, για την κάλυψη των σημερινών, αλλά, κυρίως, των μελλοντικών επιχειρησιακών αναγκών, αναδεικνύεται σε πρωτεύον ζήτημα. Στην έρευνα με τίτλο, «Χτίζοντας το μέλλον για ακόμη πιο ισχυρή βιομηχανία», που παρουσίασαν η EY Ελλάδος και ο ΣΕΒ τον Απρίλιο του 2024, το ανθρώπινο δυναμικό αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση της επόμενης τριετίας για το 73% των ερωτηθέντων εκπροσώπων βιομηχανικών επιχειρήσεων στη χώρα μας.
Το “brain drain”, οι ιδιαιτερότητες της ελληνικής βιομηχανίας (π.χ., γεωγραφική τοποθεσία εργοστασίων), αλλά και το γενικότερο δημογραφικό πρόβλημα τη χώρας, λειτουργούν ανασταλτικά, δημιουργώντας την ανάγκη για αποφασιστικές και, συνάμα, καινοτόμες πολιτικές. Το θέμα αυτό, αντανακλά και τη σημαντική απόσταση, μεταξύ του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος και των πραγματικών αναγκών της βιομηχανίας.
Ψηφιακός μετασχηματισμός
Ο ψηφιακός μετασχηματισμός, αλλάζει τον τρόπο οργάνωσης και διαχείρισης της βιομηχανικής παραγωγής, επηρεάζοντας τις οικονομικές επιδόσεις της, αλλά και τη γενικότερη απόδοση των προϊόντων/υπηρεσιών της. Οι νέες τεχνολογίες (IoT, AI, 3D εκτύπωση, ρομποτική, επαυξημένη ή εικονική πραγματικότητα, κυβερνοασφάλεια) ενσωματώνονται στην παραγωγική διαδικασία, μετασχηματίζοντας τον κλάδο, και προσφέροντας ευκαιρίες για αύξηση απόδοσης, μείωση κόστους και καινοτομία. Τα βασικά χαρακτηριστικά του «εργοστασίου του μέλλοντος» περιλαμβάνουν την παρακολούθηση των επιδόσεων σε πραγματικό χρόνο, τον έλεγχο των φυσικών διαδικασιών με χρήση data και τεχνολογίας, και την πλήρη διασύνδεση με τους προμηθευτές και τους πελάτες σε όλο το μήκος της αλυσίδας αξίας.
Στη χώρα μας, οι εξελίξεις, κατά βάση, επικεντρώνονται στην αυτοματοποίηση για τη μείωση κόστους, χωρίς όμως την εφαρμογή μετασχηματιστικών τεχνολογιών, όπως η TN, κ.ά. Οι βιομηχανίες χρειάζεται να κατανοήσουν τις πλήρεις δυνατότητες του ψηφιακού μετασχηματισμού, χαράσσοντας ολοκληρωμένη στρατηγική για τη βέλτιστη εφαρμογή και αξιοποίησή του.
Ενεργειακό κόστος
Εν μέσω γεωπολιτικών αναταραχών και εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης και της Μέσης Ανατολής, η Ε.Ε. αντιμετωπίζει ζήτημα ανταγωνιστικότητας, λόγω ανισορροπίας στο ισοζύγιο επάρκειας –ζήτησης– διαθεσιμότητας της ενέργειας. Αυτό, λειτουργεί καταλυτικά στην προσπάθεια διασφάλισης ανταγωνιστικού κόστους ενέργειας, σε συνδυασμό με την τάση του “reshoring”.
Πολλοί οργανισμοί προσπαθούν να μειώσουν ή να βελτιστοποιήσουν τη χρήση και το κόστος ενέργειας, επενδύοντας σε εναλλακτικές μορφές ενεργειακού μείγματος, και την εφαρμογή πρακτικών και ψηφιακών τεχνολογιών συστηματικής χαρτογράφησης, παρακολούθησης και παρέμβασης. Η πιο πρόσφατη έκδοση της παγκόσμιας μελέτης RECAI της EY (Ιούνιος 2024), ανέδειξε την Ελλάδα στη 2η θέση του προσαρμοσμένου ως προς το ΑΕΠ δείκτη ελκυστικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτή η δυναμική, μπορεί να αξιοποιηθεί ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την ελληνική βιομηχανία, με επενδύσεις σε πράσινες τεχνολογίες και τη διευκόλυνση και στήριξη από την Πολιτεία.
Παραγωγικές επιδόσεις και ανάγκη για scale-up
Η ελληνική επιχειρηματικότητα χαρακτηρίζεται από έντονο κατακερματισμό της παραγωγικής της βάσης, με τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις να αντιπροσωπεύουν πάνω από το 99% του συνόλου. H συντριπτική πλειοψηφία των βιομηχανικών επιχειρήσεων επικεντρώνεται στην ελληνική αγορά και εξάγει προϊόντα σε περιορισμένο βαθμό. Αυτό, τις αποκλείει από μεγάλα καταναλωτικά κοινά ή και συνεργασίες, συμπράξεις ή συγχωνεύσεις. Ως εκ τούτου, η έλλειψη εξωστρέφειας, ελλοχεύει ως κίνδυνος για τη βιωσιμότητά τους.
Οι επιδόσεις της ελληνικής μεταποίησης ως προς την προστιθέμενη αξία ανά εργαζόμενο, είναι πολύ υψηλότερες από τις υπόλοιπες ελληνικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, η Ελλάδα τοποθετείται στην 21η θέση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Η μεγέθυνση (scale-up) και η δημιουργία οικονομιών κλίμακας, έχουν τη δυνατότητα να ενισχύσουν την παραγωγικότητα των βιομηχανικών επιχειρήσεων, να τους επιτρέψουν να επενδύσουν στην έρευνα και την τεχνολογία, να προσελκύσουν εξειδικευμένο προσωπικό, και, τελικά, να ενισχύσουν τη διαπραγματευτική τους θέση.
Βιομηχανική αριστεία
Σε συνθήκες συνεχούς ανταγωνισμού και αυξανόμενων απαιτήσεων, η βιομηχανική νοοτροπία οφείλει να εξελίσσεται. Τα επιχειρησιακά μοντέλα και οι στρατηγικές, πρέπει να ενσωματώνουν αποδοτικές και ευέλικτες λογικές, σε επίπεδο δομών και λειτουργίας.
Η έννοια της «βιομηχανικής αριστείας» μπορεί να περιγραφεί με τη φράση: “produce more with less”. Τα προγράμματα βιομηχανικής αριστείας επιτρέπουν ουσιαστικές αλλαγές, δίνοντας τη δυνατότητα ολιστικού μετασχηματισμού της κουλτούρας και της απόδοσης ενός οργανισμού. Παράδειγμα αποτελεί η μεθοδολογία IWS της P&G, που εστιάζει στο δίπολο “power of zero” (νοοτροπία μηδενικών απωλειών/σπαταλών) και “power of hundred” (ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού και εμπλοκή του), παράλληλα με την ύπαρξη μίας υποστηρικτικής ηγεσίας (servant leadership). Επιπρόσθετα, η διαχείριση της αλλαγής (change management), στον αντίποδα της αντίστασης στην αλλαγή, αποτελεί σημαντικό κριτήριο επιτυχίας. Όλα αυτά, απαιτούν συνεχή προσπάθεια και σταθερή δέσμευση, τόσο από την ηγεσία, αλλά κυρίως από τους εργαζόμενους.
ESG, Υγιεινή & Ασφάλεια
Η ενσωμάτωση στόχων και πρακτικών ESG είναι επωφελής για το περιβάλλον, αλλά δημιουργεί και προστιθέμενη αξία, επιφέροντας μείωση λειτουργικού κόστους, ενισχύοντας τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ επιχείρησης και των ενδιαφερόμενων μερών της (π.χ. πελάτες, κοινωνία, επενδυτές, εργαζόμενοι, κ.ά.).
Παράλληλα, η διασφάλιση της εργασιακής Υγείας και Ασφάλειας (Υ&Α) αποτελεί απαραίτητο στοιχείο για κάθε σύγχρονη βιομηχανία. Απαιτείται αποφασιστική δράση και στοχευμένη επένδυση, μεταξύ άλλων, στην κατάρτιση των εργαζόμενων, την υλοποίηση δομημένων ασκήσεων ωριμότητας, και της χρήσης νέων τεχνολογιών, όπως αυτοματισμοί, drones, AI, κ.λπ.
Χρηματοδοτήσεις και επενδύσεις
Η ύπαρξη και διασφάλιση της πρόσβασης σε υγιή χρηματοδοτικά εργαλεία για επιχειρήσεις κάθε μεγέθους, καθώς και ενός φορολογικού πλαισίου που θα προσφέρει κίνητρα (αντί απλώς επιδοτήσεων), πρέπει να λειτουργήσει υποστηρικτικά και ως εχέγγυο, για όλα όσα περιγράψαμε παραπάνω.
Μόνο έτσι η ελληνική βιομηχανία θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στις προκλήσεις, με στρατηγικές επενδύσεις, που θα την καταστήσουν ευέλικτη, καινοτόμα και ανταγωνιστική. Και αυτό θα γίνει ελκύοντας και αναπτύσσοντας ανθρώπινο δυναμικό και ταλέντα, ανοίγοντας τον δρόμο σε μια ψηφιοποιημένη πραγματικότητα, καλλιεργώντας μία κουλτούρα συνεχούς βελτίωσης και αριστείας, με σεβασμό στο περιβάλλον, την ανθρώπινη υγεία και την ασφάλεια.
