Η υγεία & ασφάλεια στην εργασία με επίκεντρο τον άνθρωπο είναι το μεγάλο στοίχημα και της βιομηχανίας.
Στο εμβληματικο βιβλίο «Η Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων», ο Lewis Carroll φαντάστηκε ένα χαρακτήρα, τον Mad Hatter, ή αλλιώς τον Τρελοκαπελά, ο οποίος τελικά ήταν αυτό ακριβώς που έλεγε το όνομά του και όχι μια μεταφορά. Εκείνη την εποχή όσοι ασχολούνταν με την πιλοποιία ήταν γνωστό πώς πάθαιναν δηλητηρίαση από την έκθεση στον υδράργυρο. Οι ενδείξεις πως το εργασιακό περιβάλλον προκαλεί ασθένειες ήταν τόσο εμφανείς, που όλοι τις δέχονταν ως κάτι φυσιολογικό και ίσως κάτι που βγάζει σουρεάλ καταστάσεις στις σελίδες ενός βιβλίου.
Η Βρετανία βίωσε την έκρηξη της βιομηχανικής επανάστασης, η οποία οδήγησε στη συγκέντρωση των εργαζομένων στα εργοστάσια, στην ανάπτυξη των πόλεων και στη συνέχεια στο κίνημα μεταρρύθμισης της υγειονομικής περίθαλψης. Για κάποιο περίεργο λόγο όμως, αν και είχε τα δείγματα και τα μέσα να αντιληφθεί, το πρόβλημα των επαγγελματικών νόσων, άργησε πολύ.
Η ιδέα αυτού που αποκαλούμε σήμερα Health & Safety έχει τις ρίζες της στο οικονομικό, πολιτιστικό και κοινωνικό πλαίσιο της Μοντένα, στη βόρεια Ιταλία του 17ου αιώνα. Η Ευρώπη εκείνη την εποχή ήταν αντιμέτωπη με μια βαθιά ύφεση που επηρέαζε όλους τους τομείς. Οι γιατροί αποτελούσαν μάλλον είδος πολυτελείας, που είχαν στη διάθεσή τους κυρίως οι πλούσιοι. Η γεωργία ήταν τότε η βάση της οικονομίας και περνούσε κρίση. Το ίδιο και οι εργαζόμενοι. Η πίεση και οι δυσχερείς συνθήκες εργασίας είχαν πολύ σημαντικό αντίκτυπο στην υγεία των εργατών. Ένας γιατρός που μάλλον δεν έχετε ακούσει το όνομά του εντόπισε αυτό το πρόβλημα και προσπάθησε να δώσει λύση. Ο Bernardino Ramazzini, όχι μόνο επαναστάτησε ξεπερνώντας τις ιδέες του Γαληνού και άλλων, αλλά ξεκίνησε έναν ολόκληρο τομέα ιατρικής, την επιδημιολογία και πρόληψη χρόνιων και επαγγελματικών νόσων.
Στο βιβλίο του De Morbis Artificum Diatriba, καταγράφηκαν οι κίνδυνοι για την υγεία από ερεθιστικά χημικά, σκόνη, μέταλλα και άλλους μολυσματικούς παράγοντες που αντιμετώπιζαν οι εργαζόμενοι σε 52 επαγγέλματα. Κυρίως όμως έδειξε στο μέσο Ευρωπαίο πόσο σημαντική είναι η προστασία της εργατικής τάξης θέτοντας το ζήτημα σε ένα ανθρωπολογικό πλαίσιο.
Παρά τα σημαντικά ευρήματά του, το τεράστιο έργο του έγινε ευρέως γνωστό πολύ αργότερα μέσω της αγγλικής μετάφρασης τού Wilmer Cave Wright, το 1940. Από τότε έχει αναφερθεί από αμέτρητους επιστήμονες και η συμβολή του στον τομέα της Υγείας και της Ασφάλειας των εργαζομένων δεν μπορεί να αμφισβητηθεί.
Η έννοια της δημόσιας υγείας προέρχεται φυσικά από τους προχριστιανικούς χρόνους και έχει χωριστεί από τους ειδικούς σε 5 φάσεις. Την ελληνορωμαϊγκή περίοδο που δόθηκε έμφαση στις αποχετεύσεις και το νερό, τη Μεσαιωνική περίοδο με τις επιδημίες, την περίοδο του διαφωτισμού με την αύξηση των ασθενειών, την περίοδο της Βιομηχανικής Επανάστασης με έμφαση στο περιβάλλον εργασίας και τη σημερινή εποχή που επικεντρώνεται στους ιούς και τα βακτήρια. Κι εφόσον το νους υγιής εν σώματι υγιή έγινε μέσα σε μερικές δεκαετίες νους υγιής εν εργασία ασφαλή, δεν πρέπει να υπάρχει επιχείρηση και εργοστάσιο που να μην έχει πρωταρχικό στόχο την προστασία του εργατικού δυναμικού.
Σύμφωνα με στοιχεία των τελευταίων ετών, η Ελλάδα βρίσκεται στην 28η θέση στην ΕΕ, στους τραυματισμούς στο χώρο εργασίας, κάτι που μεταφράζεται σε 134 τραυματισμούς ανά 100.000 εργαζόμενους. Τις ημέρες που τυπώνεται το παρόν τεύχος, θα συμβεί η τελετή απονομής βραβείων των Health & Safety Awards 2022, στα οποία θα γίνει αναλυτικό αφιέρωμα στο επόμενο τεύχος σε αυτούς που δημιουργούν και διατηρούν ασφαλείς και υγιείς χώρους εργασίας και αυτούς που καινοτομούν και επενδύουν με αίσθημα ευθύνης στον εργαζόμενο. Stay tuned!
